Kitaplar » Su Ürünleri Yetiştiriciliği » Fangri Mercan Yetiştiriciliği

Alt.:Havuzlarda mercan larvası üretiminde larva varlığının incelenebilmesi için beyaz bir levha ile larva yoğunluğu incelenir. Resimde Japonyada 1975-76 yıllarında da mercan larvasi üretim kuluçkahanesinde eğitim aldığım yıllarda bu görevi yapma anında çekilmiş bir resim. (Prof. Dr . Atilla alpbaz )

     Yumurtlama mevsimi yaklaşınca balıklar kıyılara doğru yaklaşırlar. Bu dönemde erkeklerde vücut renginin biraz daha koyulaştığı izlenir. Yumurtlama genel olarak güneş batımına yakın bir zamanda olur. Erkek balıklar dişi balıkları süratle takip ederek ve zorlayarak yumurtlamaya teşvik ederler, insan kontrolü altında yapılan yetiştiricilikte üretim havuzlarına alınan balıkların erkekleri dişileri takip ettiği izlenir. Bu arada dişi balığın hareketli bir şekilde su yüzüne yaklaştığı ve yumurtladığı görülür. Aynı zamanda erkek balıklar da sperm bırakarak yumurtaları döllerler. Bu sırada erkek ve dişi balığın yaptıkları heyecanlı ve telaşlı yüzmeler suyun karışmasına, dolayısı ile yumurtaların döllenmesine yardımcı oldukları görülür. Yumurtalar pelajiktir. Yumurta çapı 0,8 ile 1,2 mm. arasında değişir ise de genelde 1 mm. olarak kabul edilebilir. Yumurtalar 0,18-0,28 mm. arasında değişen yağ zerreciği ihtiva eder. Yumurtalardan yavru çıkması için optimum sıcaklığın 15-17,50C olduğu birçok kitapta yazılır ise de 22-23°C'lerde de yumurtalardan başarı ile yavru elde edilebilir. Mercan balıklarında yumurtlama 1-2 ay kesik kesik devam edebilir. Bir mercan balığının günde 100.000 adet dolayında yumurta bırakabileceği ve toplam olarak bir sezonda 1-1,5 aylık sürede 4-4,5 milyon yumurta bırakabileceği bildirilmektedir. Mercan yumurtaları renksiz, şeffaf ve küresel biçimdedir. 6.4 kg. ağırlığındaki bir balıktan 7.045.000 adet yumurta elde edildiği yazılmıştır. Buna göre yaş ve ağırlığa bağlı olarak bir balıktan bir mevsimde 300.000 ile 8.000.000 arasında yumurta elde edilebileceği yazılabilir. Yumurtaların çatlaması için en iyi tuzluluk oranı %0 23 olduğu bildirilmiştir. Yumurtalarda embriyo gelişmesi 10 C sıcaklıkta durur. 30°C'den yüksekte ise anormal gelişme izlenir. Yumurtalardan yavru çıkışı 14°C'de 85 saat, 15°C'de 60 saat, l8°C'de 50 saat, 20°C'de ise 40 saat sürer.

     Yumurtadan çıkan  larvalarda vücut uzunluğu 2 mm. dolayındadır. Yumurta sarısını absorbe eden larvalarda vücut uzunluğu 3,3 mm.'ye yaklaşır. Yumurta sarısının absarbe edilmesi 4-5 gün sürebilir. Su sıcaklığı arttıkça yumurta sarısı absorbe etme süresi de kısalır. Yumurtadan çıktığında ağız ve anüsü kapalı olan larvada yumurta sarısının tükenmesi ile birlikte ağız ve anüsün de açıldığı izlenir. Bu dönemde larvanın mutlaka canlı yem alma olanağının var olması gerekir.

     Bu dönemdeki besleme şekli larva üretim tekniği kısmında etraflıca açıklanmıştır. Bu dönemde, plankton ile beslenen larva 17-18 mm. uzunluğa erişince diğer gıdaları da almaya başlar. 30-40 mm. boya erişince de demersal bir balık olarak dipte yaşamaya başlarlar. Yavru balıklar Eylül ayına kadar sığ sularda kalırlar. Eylül'den sonra su soğumaya başlayınca derindenizlere gitmeye çalışırlar. Kış aylarında 50-100 m. derinliklerde yaşamayı severler. Mayıs-Haziran aylarında balık 15 cm. 'ye ulaşmış olur ve tekrar kıyılara doğru yaklaşırlar. Kıyılara yaklaşım her yıl tekrarlanır ise de balık büyüdükçe yaz aylarında bile her yıl daha derinlerde yaşamaya alışır.

      Balıklar 3-4 yaşa ulaşınca cinsel olgunluğa erişirler ve yumurtlama zamanı tekrar kıyılara yaklaşırlar. Mercan balıklarının 30 yaşına kadar  yaşadığı saptanmış ise de 10 yıldan daha yaşlı balıkların avı oldukça azdır.

     MERCAN BALICI LAVRASI ÜRETİMİ

     (Pagrus major)

     Mercan larvası üretimindeki teknolojı Çipura ve levrek yetiştiriciliğindeki teknolojiye benzerdir. Bu nedenle bu kısımda fazla bir bilgi verilmesine gerek görülmemiştir. Elbetteki her türün yetiştirme teknikleri benzer olsa da az çok aralarında ayrıcalıklar vardır. Örneğin Çipura balıkları ülkemizde kış aylarında yumurta bırakırlar. Mercan balıkları ise Japonya'da yaz aylarında yumurta bırakmaktadırlar. Buna bağlı olarak da yetiştirmede az çok farklılıklar izlenir

     Mercan balığı yetiştirticiliği Japonya'da başarılı bir şekilde son 40-50 yıldır uygulanmakla beraber, ülkemizde mercan yerine çipura ve levrek balıkları üzerinde durulmuştur. Ama son yıllarda özel teşebbüste bu konuda denemelere başlanıldığı ve başarılı sonuçlara ulaşıldığı görülmektedir. Ülkemizde yeni türlerin yetiştirmeye alınması ve özel firmaların çok ciddi çalışmalara başlamış olması gerçekten sevindiricidir. Bu kapsamda sinarit, mercan, lahos vs. balıkların yetiştirmeye alınması üzerinde ülkemizdeki Kılıç, Egemar, Akuatek, Akuvatur gibi firmaların çipura ve levrek yetiştirme çalışmaları yanında bu konulara zaman ve para ayırmaları ülkemizdeki deniz balıkları yetiştiriciliğinin gelişmesi açısından ümit vericidir. Bu konulara ilgi gösterecek kişilerin bu firmalardan bilgi talep etmeleri yararlı olabilir.

      Larval balık yetiştiriciliğinde her tür ve cins için saptanması gereken önemli bir konu da belirli bir sahada bulundurulması gereken larva sayısıdır. Zira bu konu, her tür için büyük ayrılıklar göstermektedir. Kitabımızda türlere göre larva üretimi diğer bölümlerde de kısmen ele alınmış bulunmaktadır.

     Larval dönemdeki hastalıklar da önemli sorunlardan bir tanesidir. Özellikle yemlemenin etkisi ile ortaya çıkan hastalıklar ve ölümler birçok yetiştirmede en önemli etkenlerden olduğu gözlenmiştir. Yemlemenin iyi uygulandığı ve su koşullarının iyi düzenlendiği çalışmalarda başarı oranı daima yüksek olmaktadır.

      LAVRA BESİsİNDE KULLANILAN DİGER YEMLER

     Deniz balıkları larvalarının beslenmesi konusunda yıllardır birçok deneme yapılmış ve çok çeşidi maddelerin yem olarak kullanılma olanakları araştırılmıştır. Bu denemelerden bazıları ele alınan balık cinsleri için yararlı bulunmuş fakat aynı maddelerin diğer balık larvaları için uygun bulunmadığı sonucu ile sık sık karşılaşılmıştır. Bu amaçla kullanılan deneme laboratuvarlarında bazı yem kaynakları üzerinde durulmuştur.

     DOGAL PLANKTONLAR
     Doğal planktonlar laboratuvar çalışmalarında deniz balıklarını yetiştirme denemelerinde hemen hemen en çok kullanılan kaynaklardan biri olmuştur. Fakat günümüzde doğal planktonları kullanma çalışmaları çok azalmıştır. Çünkü larvaların yiyebileceği plankton üretimleri konusunda çok başarılı uygulamalar vardır ve bu konudaki bilgiler bu kitabın çeşidi bölümlerinde verilmiştir.

     Doğal planktonların larval balıklar için iyi bir yem durumunda olmalarına rağmen birçok durumlar için bu kaynağın bir yem kaynağı olarak görülmesi bir takım dezavantajlara sahiptir. Bunları aşağıdaki şekilde sıralayabiliriz;

a) Doğal planktonların toplanması güç ve zaman alıcı olabilir.

b) Devamlı şekilde doğal plankton toplanması iklim vs. nedenler ile mümkün olmayabilir.

c)  Doğal planktonlar içinde çok çeşitli canlıların var olması yemlemenin kontrolünü güçleştirebilir.

d) Doğal planktonlar içerisinde larvalar için zararlı olabilecek canlılarda bulunabilir.

e) Bu nedenledir ki günümüze kadar doğal planktonların larval balıklar için yem kaynağı olarak kullanılması ancak küçük çaptaki bazı laboratuvar çalışmaları için ele alınmaktadır.

     DİGER LAVRA YEMLERİ olarak mercan larvası beslenmesinde kullanan yernler çipura ve levrek üretiminde kullanılan rotifer, artemia ve yapay yemler olarak belirtilebilir.
 

      AĞ KAFESLERDE YETİŞTİRME:

     Mercan balıklarının ağ kafeslerde yetiştiriciliği çipura ve levrek balığı yetiştiriciliklerine benzerdir. Ülkemizde bu balıklar üzerindeki yetiştiriciliklerde Japonya'da uygulanan ağ kafes çalışmalarından esinlenilmiştir.

     Japonya'da Mercan balığı yetiştirilen yerlerde suyun temiz ve uygun olması aranır. Saniyede 5-15 cm. akıntı olan yerler tercih edilir. Gelişme için en uygun sıcaklıklar 20-28°C aralarıdır. Tuzluluğun %0 l0 'dan aşağı düştüğü yerler Mercan balığı yetiştiriciliği için uygun sayılmaz. Ağ kafes konulan yerlerde su derinliğinin ağ kafes yüksekliğinin asgari iki misli olması istenir. Yer seçiminde; akıntılar, rüzgardan korunma, kirlenme, gelgit olayının olmaması ve taşıma gibi konular da dikkate alınır.

     Ağ kafeslere alınan balıklara 12 saat sonra yem verilmeye başlanır. Balıklar yeni geldikleri ortamda yem almaya başlayınca çalışma nisbeten kolaylaşmış olur. Beslemede Sarı kuyruk CSeriola spı balığı beslenmesinde olduğu gibi yapay yernler yanında Japonya'da ucuz olarak temin edilebilen balıklar kullanılır. Bu balıklar hamsi (Engraulis japonicusı, kum yılanı(Ammodytes personatus) ve okyanus uskumrusu (Scomber japonicus) türleridir. Son yıllarda yoğun şekilde yapay yernler de verilmektedir. Yapay yernler tek başına verilebileceği gibi toz yem ile balık etinin birlikte karıştırılarak verilmesi de yoğun şekilde uygulanır. Yernlerne yavaş yavaş yapılır. Çünkü mercan balıkları yernlerini diğer balıklara oranla yavaş yiyen türlerdir. Yaş yem kullariılması istenilen et kalitesine ulaşılması bakımından özellikle pazarlama öncesi beslemede dikkate alınır. Özellikle Japonya'da çiğ olarak yenilme durumunda bu besleme büyük önem taşır.

     JAPONYA'DA PAZARLAMA
     Japonya'da insan eli altında yetiştirilen mercan balıkları pazara çoğunlukla canlı olarak sevk edilirler. Pazarlama öncesi balıklar yağ oranı az özel yapay yernle beslenirler. Bu özel yemleme dönemi 1 ay kadardır. Böylece pazara gidecek balığın et kalitesi yükseltilir. Bu dönemde balığın renginin pembe olması için yemlemede Carotinoid içeren yernler tercih edilir. Krill gibi küçük karides benzeri canlılar bu maddeyi ihtiva ettiğinden son periyot yernlemesinde yoğun şekilde kullanılır.

     Yemlerne, pazarlama öncesi 3-7 gün, kış aylarında ise 2-3 hafta önce kesilir. Böylece et kalitesi arttırılmış olur. Bu durum ayrıca canlı nakilde kolaylık sağlar. Nakil, araba üzerine yerleştirilmiş tanklarda yapılır. Fakat son yıllarda nakliyenin karton kutulara 02 takviyeli naylon torbalara konulmuş şekilde yapılması yoğunlaşmıştır. Ölü balıkların nakli köpükten yapılmış kutularda buzlanmış olarak yapılır.
 

     DENİZ KIYILARINI ÇEVİREREK BALIK YETİŞTİRMEK:

     Japonya'da kafeslerde mercan balığı yetiştirme çalışmaları yanında eski yıllarda ilginç yetiştirme alanları oluşturma çalışmaları yapılmıştır. İlginç olması nedeniyle bu yetiştiricilikler konusunda burada biraz bilgi verilmesinde yarar görülmüştür.

      Denizlerde ayrılan alanlarda yapılan yetiştiricilik çalışmalarını ülkemizde ki dalyanlar ile karıştırmamak gerekiyor. Çünkü Kefal balığı yetiştiriciliği kısmında biraz açıklanan dalyanlar ve ıslah edilmiş şekli olan valli yönteminde balıkların beslenmesi genel olarak doğal yemlere bağlı bulunmaktadır. Fakat; biraz sonra açıklayacağım yöntemlerde ise balıklar insan tarafından stoklanmakta ve besleme % 90-95 hatta çoğunluğunda % 100 elden yemleme şeklinde olmaktadır.

      Bu konuda deniz kıyılarını ayırarak yapılan yetiştiricilikleri birkaç örnekle açıklayabiliriz;

Adoike: Japonyada Adoika'daki bir yetiştirme alanında uygulanmıştır. Üretim alanı 270 de kardır. Denize iki adet kapı ile açılmaktadır. Ortalama derinliği 7-8-9 metredir. Takriben 60. yıl önce duvarlar ile denizden ayrılarak kurulan bu alana her yıl 3-4 gr. ağırlığında ve 2,5 cm. uzunluğunda 250.000 dolayında yavru sarı-kuyruk (Seriola sp.) balığı stoklanmaktadır. Bu balıklar ucuza temin edilen diğer balık etleri ile beslenerek, Mayıs-Haziran aylarında 200-700 gr., Ağustos'ta 600-1600 gr. ve Aralık sonlarında 700-2000 gr. canlı ağırlığa ulaşırlar. Bu iletmede yıllık üretim 200-300 ton arası olmaktadır. Ayrıca bu  işletmede üretilen balıkların doğadan yakalanan balıklardan daha lezzetli olduğuna işaret edilmektedir. Bunun ana nedeni, bu işletmede yemlemede yapay yemler yerine balıkların daima, denizlerden bolalarak yakalanan fakat insan gıdası olarak kullanılamayan, balıklar ile beslemelerinden olmaktadır.

Hitsuishi: Japonya'da uygulanmış bir örnektir. İşletmede 72 dekarlık bir alanı kaplamaktadır. Denizden 100 ve 350 m. uzunluğunda iki kısımdan ağlar ile ayrılmıştır. Kullanılan ağlar 40 mm. gözlü olup, daha çok iri balıklar stoklanmaktadır. İşletmenin en derin yeri 5 m. dolaylarındadır. Ağlar 60 cm. çaplı beton direkler üze rine tutturulmuştur. Kullanılan direkler 12 m. yükseklikte ve 6-8 m. dolaylarında denize çakılmışlardır. Direkler arasında 19 mm. 'lik çelik teller kullanılmış ve ağlar su yüzeyinden 1.5 m. yüksekte tutturulmuştur. Ağların dip kısmı
ağların kalkmasını önleme ve dip kumu ile tam bir irtibat sağlama amacı ile kalın zincirler ile donatılmıştır. Ayrıca 1 x ı x 1.2 m. ebatlı beton bloklar ile direkler her iki taraftan gerdirilmiştir. Ağlara dipte zincirden ayrı olarak ağırlıklar da konulmuştur.
 

ÜST RESİM: Okinava adası Japonya ya bağlı ve Pasifik okyanusu nun ortasında çok küçük bir adadır.  Bu ada okyanusun ortasında olmasına rağmen , ada içerisinde nisbeten korunaklı bir bölgede kurulmuş olmakla beraber büyük dalgaların var olduğu bir deniz kıyısında bile balık yetiştirilebileceğini gösteren bir örnek olarak bu uygulama oldukça önemlidir. Yaptığımız ziyarette bizi gezdirdiler. Deniz kıyısını büyük ağlarla kapatarak büyük bir alanı çepe çevre kağatmışlar. Ğlar büyük şamandıralar ile yüzeyde tutulurken zeminede bvüyük bloklar yerleştirmişler.  Üçüncü resimde görüleceği gibi yatiştirme alanı 4 kat ağ ile çevrilmiş bulunmaktadır. Böylece emniyet altına alınan üretim alanında Japonların çok sevdiği ve çiğ olarak tüketilmek üzere 2-3 kg boyutlu iri balık yetiştirilmektedir. en son resimde ise balıkların verilen yemleri alışları izlenmektedir

ALT RESİMDE ise aynı yerde deniz içerisine kurulmuş deniz akvaryumu görülmektedir. Bu tesisle yapmış olduğumuz ziyaret yılı 1976 idi. günümüzde aynı işletmenin devam ettiği bildirilmektedir. Burada bir asansör ile denizdibine inilmekte ve ağ ile çevrili deniza alanındaki balıkları da izlemek münkün olmakta idi.