|
 |
Kitaplar » Su Ürünleri Yetiştiriciliği » Karides Yetiştiriciliği Penaeus japonicus: Japonyada yetiştiriciliği yapılan türdür. Kızıldenizden Akdeniz'e de geçmiştir. Yetiştiricilik açısından tüm sorunları çözülmüş ve başarı ile yetiştirilen bir türdür KARİDES YETİŞTİRİCİLİĞİ
Tatlı su veya tuzlu suda yaşayan pek çok karides türü vardır. Dünyanın en soğuk denizlerinden, sıcak denizlerine kadar oldukça yaygın ve bazı bölgelerde büyük stoklar oluşturan türleri bulunmaktadır. İnsan gıdası olarak çok değerlidirler. Bu nedenledir ki eskiden sadece birkaç ülkede kültürü ele alınmış iken günümüzde pek çok ülkede yetiştiriciliği yaygınlaşmış bulunmaktadır. Ülkemizin bazı bölgelerinde de yetiştirme olanaklarının var olduğuna inanıyoruz. Karides yetiştiriciliğinin gelişmesinde ilk başarılı larva ve yavru üretimi Japon bilim adamı Fujinaga tarafından gerçekleştirilmiştir. Bu araştırıcı Japonya'da çok değerli bir tür olarak kabul edilen Penaeus japonicus türü üzerinde çalışmıştır. İlk başarılı sonuçları 1934 yılında elde etmiş olmasına rağmen II. Dünya Savaşı'nın çıkması nedeni ile bu araştırıcının çalışmaları yarım kalmış ve ancak savaşın bitmesi ile yeniden çalışmalara başlayabilmiştir. 1950'1i yılların sonlarına doğru bazı özel firmaların konuya girmeleri ve maddi destek sağlamaları ile Fujinaga çalışmalarını hızlandırmış ve gerçekten günümüzde uygulanan yetiştirme çalışmaları konusunda çok başarılı sonuçlara ulaşmıştır. 2001 yılı itibarı ile dünyada karides yetiştiriciliği çok gelişmiş bulunmaktadır. Öyleki 1990 yılında dünyada 633.000 ton karides kültür yolu ile elde edilmiş iken bu miktar 2001 yılında iki katına çıkarak 1.270.000 tona yükselmiştir. Parasal değeri ise 8.4 milyar dolardır. Pek çok ülkede halkın gelir elde etmesinde önemli bir yetiştiricilik dalı olarak yerini almış bulunmaktadır Karideslerin Biyolojik Özellikleri
   Üst : Brunei de karides çiftliği Orta: Karides lüks bir gıda olarak kabul edilir Alt:Penaeus sylirostris
Yetiştiriciliği Yapılan Türler
Penaeus Vannamei: Meksika kıyıları ile Batı Pasifik'lerde bulunan bir türdür. Doğadan yavruları toplanarak da yetiştiriciliği yapılmaktadır. 4-5 aylık sürede pazarlanabilecek ağırlığa (20 gr.) ulaşabilirler. Yetiştirmede stoklama sıklığı 50-75 bin postlarva/hektar'dır. Yaşama yüzdesi %50 dolaylarında normal bir sonuçtur. Ekvatorda yetiştiriciliği ele alınan tür olup, bu ülkenin yıllık 100.000 ton dolayındaki üretimi dikkate alınır ise yetiştirmede en önemli türlerden biri olduğu ortaya çıkar Penaeus sylirostris: Meksika, Batı Pasifik kıyılan, Kalifomiya ve Peru kıyılannda yaygın olan ve yetiştirmeye alınan önemli türlerden biri durumundadır. 50.000 adet/hektar oranında stoklanarakyetiştirilebilmektedir. Bu karides türü de 4-6 ayda pazarlanabilecek 20 gr. ağırlığa ulaşabildiğinden yetiştirme için iyi bir tür olarak dikkate alınmaktadır. Penaeus monodon. Güney Afrika ve Asya Kıyılarında yaygın olan bir türdür. 5 ile 25 günlük postlarvanın 5-25 bin adet/hektar oranında stoklanarak yarı kontrollü üretimlerde ele alınan bir türdür. Özellikle Hindistan ve Güney Asya ülkelerinde doğadan toplanarak stoklamada kullanılan bir türdür. İnsan eli altında yavruları da üretilerek yetiştirmeye alınmaktadır. Karides yetiştiriciliği konusu üzerinde en çok bilimsel çalışmanın yapılmış olduğu bir türdür. Bununda nedeni Japonya'da yetiştirmeye alınan bir tür olmasıdır. Daha ileride açıklanacağı gibi yetiştiriciliği Japonya'da çok ileri düzeydedir. Ülkemize Süveyş Kanalı'nın açılmasından sonra Akdeniz'e girmiş bulunması ve İskenderiye karidesi ismi ile tanınan bir tür olması nedeni ile ülkemizde üzerinde çalışılması gereken bir canlı durumundadır. Fransa ve İtalya'da da yetiştirmeye alınan tür P. japonicustur Bir karides türünü n yetiştiriciliğe alınabilmesi için türün ticari değeri, yerli kaynaklardan damızlık olarak sağlanabilme özelliği, türün gelişme hızı, yörenin iklim özellikleri, teknolojik gelişme düzeyi, daha önce başarılı ve yaygın yetiştirilip yetiştirilmediği, türün talep durum ve besin değeri olarak sıralanabilir.
  Üst : Penaeus monodon Ald : Penaeus semisulcatus Ülkemizdeki Karides Türleri
Penaeus semisulcatus: Ülkemizde natantia takımına dahil 23 türün bulunduğu bildirilmektedir. Bu türlerden P. leerathurus, P. semisulcatus, P. monoceros ve P. japonicus en iri olan türler olup, yetiştirme bakımından ele alınabilecek karidesler olarak belirtilebilir. Ülkemizde yemeklik olarak tüketilebilen karides türleri olarak ; Metaperiaeus monoceros (Benekli); Penaeus kerathurus (Oluklu, karabüke); Penaeus japonicus (Kuruma, karabüke, İskenderiye karidesi); Penaeus semisulcatus (Yeşil kaplan, jumbo); Solenocera membranacea (Çamur); Pampenaeus longirostris (Derinsu, pembe); Aristeus antennatus (Kırmızı) Aristeomorpba joliacea (Dev kırmızı); Tracbype- naeus curuirostria yazılabilir.
Japonya'da karides yetiştiriciliği iki amaçla yapılmaktadır. Bunlardan biri doğal kaynakları zenginleştirme amacı ile yapılan çalışmalardır. Bu çalışmalar daha çok devlete veya bölge teşkilatlarına ait larva üretim tesislerinde yapılmaktadır. Bu merkezlerde üretilen takriben 750 miIyon dolayında postlarva dönemine ulaşmış karides larvasının insan eli altında üretilerek her yıl denizlere bırakıldığı bildirilmektedir. Günümüzde Japonya karides yetiştiriciliğinde ki önderliğini diğer ülkelere bırakmış bulunmaktadır. Yalnız Dünyada yetiştiricilik yolu ile elde edilen karideslerin önemli bir bölümü Japonya ya ihraç edilir. Damızlık Temini: Karides yetiştiriciliğinde damızlık olarak kullanılacak bireyler doğadan elde edilebileceği gibi, insan eli altında tutulan bireylerden de başarı ile yavru elde edilebilmektedir. Damızlık seçiminde dikkat edilecek konular öncelikle sağlıklı olmalarıdır. Antenleri, kolları veya gözü kopmuş, yaralı olanlar seçilmez. Seçimde dikkat edilecek bir konuda seçilen bireylerin yumurtalı olmasıdır. Karideslerde çiftleşme kabuk değiştirmeden hemen sonra olur. Dişi karides çiftleşme sonucu erkekten aldığı spermleri vücudunda Thelycum denilen kısımda stoklar ve yumurtlama anında yumurtaları dölleyerek dışarıya bırakır. Bu nedenle doğadan damızlık temininde sadece yumuntalı olan dişi bireyler seçilir. Yumurtalı bireylerin tanınması çok kolaydır. Ele alınan canlı sırtı gözümüze gelecek şekilde bir ışığa veya aydınlık yere doğru tutulunca sırtta boydan boya dolu olan yumurtalık kolaylıkla izlenebilir.   Üst : Karideslerde yumurtalıklar ışık altında kolayca izlenebilir Alt : Karideslerde göz kesilmesi ve Penaeus monodon üzerinde bir uygulama Balıkçılardan karides sağlanmasında balıkçılar ile ava çıkmak ve ağdan çıkar çıkmaz karidesleri zedelemeden temiz deniz suyuna almak yararlı olur. Tanklarda havalandırma yapılır ise daha iyi olarak korunmuş olurlar. Damızlıklar uzak mesafeden getirilecekse havalandırılan tanklar ile yaz aylarında nakliyenin geceleri serin havada yapılması yararlı olur. Nakilde su sıcaklığı 8°C'ye düşürülebilir ise nakil daha kolay gerçekleşir. Böylece oksijen talebi azalacak, metabolizma düşecek ve hareket azalacaktır. Nakil sıcak bölgede yapılacak ise tankların izolasyonu düşünülebilir. Nakilde ısı kontrolü ve 02 kontrolü için gerekli malzemenin bulundurulmasına da dikkat edilmelidir. Kepçe, kova, ağ vs. gibi yardımcı taşıma malzemeleri unutulmamalıdır.
Son yıllarda damızlık bireylerin el altında tutulması ve bunlardan yumurta sağlanması yöntemi de yaygınlaşmaktadır. Özellikle istenildiği anda damızlık temini mümkün olamayacak bölgelerde damızlık olarak kullanılacak bireylerin el altında bulundurma zorunluluğu vardır. Örneğin; Fransa'da yapılan Penaeus japonicus yetiştiriciliğinde, bu tür dışarıdan getirildiğinden ve Fransa sahillerinde Penaeus japonicus türü bulunmadığından yetiştiriciler damızlık olarak kullanılacak bireyleri devamlı olarak el altında bulundururlar. Bu tür uygulamada eşit sayıda erkek ve dişi veya %60 dişi, %40 erkek bireyin tankta tutulması gerekir. Bu tankların zeminine bir miktar cıo cm. kadar) kum konulur. Böylece karideslerin gündüzleri kumda saklanma istekleri için yer sağlanmaya çalışılır. Bu karideslerin sayısı az olduğu için yengeç, teke veya midye gibi canlı etleri ile beslenirler ise kaliteli yumurta elde etmek mümkün olur. Verilecek yem oranı toplam ağırlığın %5-7'si oranında yaş et olmalıdır. Bu tanklarda su sıcaklığının 20°C'yi geçmesi pek arzu edilmez. Çünkü sıcaklık artar ise
Damızlık karideslerin tutulacağı tankların asgari 4-5 m3 olması gerekir. En uygunu yuvarlak 15-20 tonluk tanklardır. Pek çok tür için tanklarda kum bulundurulması gerekmez. Fakat bazı üretimhaneler Penaeus japonicus türü için tank dibinde kum bulundurulmasını yararlı görmektedirler. Bu amaçla örneğin 5 m. çapı olan bir yuvarlak tankın orta kısmında 3 m. çapında ayrı bir daire içinde 10 cm. yükseklikte kum bulunduruması önerilebilir. Kumların pislenmemesi için özel önlemler almak gerekir. Bazı çalışmalarda kumun alt kısmından hava verilerek kumun kokuşma yapmamasına çalışılır. Kum ile tank çevresi arasında kalan 1 m. boşluk ise yemlenme ve karideslerin serbest gezeceği 'yer olarak ayrılır. Tanklar eğer içeride tutuluyor ise aydınlatma gerekir. Aydınlatma 100-200 lüks ışık verebilecek florosan lambalarla yapılabilir. Dış havuzlarda damızlık stoklanacak ise havuzun %20'sinin örtülmesi yararlı olur. Yumurtlama için fotoperiod çok önemlidir. Penaeus stylirostris türü üze- rinde yapılan bir çalışmada 14 saat ışık verme ve 10 saat karanlıkta bırakmanın yumurtaların gelişmesi ve yumurtlama bakımından çok uygun olduğu saptanmıştır. Karideslerde çıftleşme ve yumurtlama genellikle karanlıkta olur. El altında tutulan karideslerden de başarılı bir şekilde yumurta alabilmek için sıcaklığın 24-31°C, tuzluluğun ise %0 26-36 arasında olması gerekir. Bu dönemde besleme de önemli bir konudur. Özellikle yumurtaların gelişmesi için bazı yağ asitlerinin gerekli olduğu saptanmıştır. Karidesler bu yağ asitlerini doymuş yağ asitlerinden sentezleyemezler. Bu nedenle beslemede doymamiş uzun zincirli yağ asitlerinin bulunması istenir. Uzun zincirli yağ asitleri yapay yemlerde bozulduğundan, damızlık olacak karideslerin uzun zincirli yağ asitlerini içeren taze balık, teke, midye vs. gibi deniz canlısı etleri ile beslenmeleri yararlı olur. Günlük verilen et oranının toplam canlı ağırlığının %5'i kadar olması gerekir. Su sıcaklığı düşük ise bu oranın azaltılması gerekir. Yemlemede yapay yem kullanılıyor ise günde 4 kez yemlerne yapılmalıdır. Balık eti gibi yaş yemlerin akşam verilmesi ve sabahleyin artık yemlerin mutlaka toplanarak atılması uygundur.    Üst : İtalya da yetiştiricilik yolu ile elde karidesler ve üretim alanı (Penaeus japonicus) Orta : Tayland da karides üretim havuzları Alt: : Puket' te karides çiftliği ve yoğun havalandırma Damızlık havuzlarında su kalitesi çok önemlidir. Suyun mümkün olduğu kadar mevcut deniz suyu temizliğinde tutulabilmesi hedeflenmelidir. Günde tank suyunun 2-3 kez değişmesi yeterli olabilir. Bazı araştırıcılar tank suyunun çok az bulanık olmasının yararlı olduğunu belirtmekte ise de bu konu ispatlanmış değildir ve en iyisi temiz sudur. El altında tutulan karideslerin kolayca yumurtlamalarını sağlama amacı ile gözlerinin koparılma pratiği birçok çalışmada uygulanmıştır.Gerçekten yumurtlama mevsiminde karideslerin gözlerinin koparılması yumurtlamayı çabuklaştırmaktadır. Fakat yapılan çalışmalar; gözleri kopartılarak elde edilen larvalarda saptanan yaşama gücü ve canlılığın normal karideslerden elde edilen larvalara oranla daha az olduğunu
Damızlık olarak ayrılan karidesler akşam üzeri ağ kafese konulur ve su bol bir şekilde havalandırılır. Su 27°C ve damızlıklar iyi seçilmiş ise ilk gece karideslerin önemli bir kısmı yumurtlamış olacaktır. Çeşitli çalışmalarda ortam iyi hazırlanmış ise bu oranın %SO'nin altında olmadığı saptanmıştır. Dengeli bir yetiştirme için aynı günde yumurtadan çıkan larvaların yetiştirmeye alınması en uygunudur. Fakat ilk gün yeterli sayıda larva elde edilemez ise karideslerin 2. gece de tankta tutulmaları sağlanabilir. Bu süreyi 4 güne kadar uzatan yetiştiriciler varsa da uygun değildir. En fazla 3 gün tutulmaları önerilmektedir. Yapılan bir çalışmada karideslerin %44.7'sinin ilk gecede yumurta bıraktığını, ikinci gece yumurtla yanların oranının %8 dolayında olduğunu bu nedenle yeterli sayıda karides koyarak ilk gecede yeterli sayıda yumurta elde etmenin en. doğru yol olduğunu belirtilmiştir. Aynı çalışmada 3., 4. ve 5. gece yumurtlayanların oranının %0,3, %0,2 ve %0,5 olduğu kaydedilmiştir. Bu sonuçlara dayanarak araştırıcılar Temmuz ayında yapılacak uygulamalarda karidesleri havuzda bir gece bırakmanın yeterli olabileceğini savunmuşlardır. Ayni çalışmada Ağustos ayındaki uygulamada birinci gece yumurtlayanların oranı %40.5, ikinci gece yumurtlayanların oranı ise %9 bulunmuştur. Bu sonuç da Temmuz ayında elde edilen bulgulara benzerlik göstermektedir. Mayıs ve Haziran aylarında yapılan uygulamalarda ise ikinci ve üçüncü günlerde de yumurtlamanın önemli oranlarda devam ettiği bildirilmiştir. Bu durum su sıcaklığı ile çok yakından ilgilidir. Havuzlarda su sıcaklığının 26- 28°C'lere zor ulaştığı Mayıs ve Haziran aylarında yumurtlamanın uzaması normaldir. Ama havuz su sıcaklığının 26-28°C'ye ulaştığı ortamlarda karidesleri yumurtlamaları için bir gece havuzda bırakmanın yeterli olacağı söylenebilir. Bu durum yetiştinciliğin geleceği bakımından da yararlı olacaktır. çünkü sadece bir gecede bırakılan yumurtalardan çıkacak olan larvalar boy ve cüssece birbirlerine yakın olacaklardır. İki üç gecede elde edilen yumurtalardan çıkacak larvalarda ise cüssece bir eşitsizlik beklenmelidir. Bu durum beslemede problemler yaratabilir. Çünkü karides larvaları postlarva dönemine ulaştıktan sonra yamyamlık özelliği gösterirler ve iri bir larva yakalayabildiği taktirde kendi türünü yemekten hiç çekinmez. İzmir Körfezi'nin başat karides türü olan Penaeus keratburus türü karidesler ile yaptığımız birçalışmada ise bir gecede yeterli sayıda larva elde etmenin her zaman için mümkün olabileceği anlaşılmıştır. Fransa'da dışarıdan getirilen Penaeus japonicus türü ile yapılan çalışmalarda devamlı damızlık temini güç olduğundan yumurtalı karideslerden azami yararlanma amacı ile 4. güne kadar yumurta alımı için bekletilebilmektedir.  Su ürünleri yetiştiriciliğinde en önemli konu balık yetiştirilen alanlarda sudaki oksijen miktarıdır. Bu ndenle suyun havalanmasını sağlayan aynı anda sirkülasyon yaratan pek çok malzeme geliştirilmiştir. Özellikle yılan, yayın, sazan, karides, vs gibi durgun sularda yapılan üretimlerde havalandırma büyük önem taşir. Yaptığımız çalışmada 30 cm. olan su derinliği ikinci gün 10 cm. yükseltilmiş bunu takip eden yükseltme 3 gün sonra yapılmıştır. İlk beslemede fitoplankton ve maya ile soya kuspesi öz suyu kullanılmıştır. Plankton varlığı ve su rengi çok yakından izlenmiş ve suyun renk durumuna göre su ilave edilmiştir. Havuz dolduktan sonra ise yine kontrollü ve sudaki yem ve kirlenme durumu dikkate alınarak suyun %10 ile 30'u yenilenmiştir. 1978 yılında yaptığımız ve ülkemizde ilk olan bu çalışma ile İzmir körfezinde bulunan karideslerden kolayca yavru üretilebileceği gösterilmiş bulunmaktadır. Suyun değiştirilmesinde su alınan süzgeçlerin larvaların kaç- masını önleyecek şekilde havuz içerisine tesis edilmeleri gerekmektedir. Burada oldukça ince gözenekli fileler kullanma zorunluluğu olduğundan süzme yüzeyinin geniş tutulması gerekir. Bu amaçla havuz içerisine takriben 50 x 50 boyutlu su derinliği kadar yüksekliği olan büyük süzgeçlerin önceden planlanması gerekir.
Fitoplankton Üretimi
Saf Fitoplankton Kültürü 20 lt.'lik kaplarda yapılan üretime kadar alg türünü saf olarak ve ernniyetli bir şekilde koruyabilmek için laboratuvar koşullarında çalışılır. Bu aşamada kapların temizliği çok önemlidir. Deney tüplerinin çok temiz ve steril olması gerekir. Bu amaçla şu basit temizleme yöntemi önerilir. Önce alglerin alkali ortamda oluşturdukları ince filmi temizlemek için kimyasal bir deterjan ile yıkama yapılır. Daha sonra %25'lik HCl veya H2S04' de geçirilen kaplar saf su ile yıkanır, kurutulur ve sterilize edilır. ileriki bölümlerde saf fitoplankton kültürü üzerinde bazı bilgiler sunulmuş bulunmaktadır. Larvalar ile Birlikte Fitoplankton Üretilmesi Japonya'da karides larvası üretimi bu konuda kurulmuş özel kuruluşlarda genel olarak 10x10x2=200 m3'lük havuzlarda yapılır. Bu havuzlarda damızlık karideslerin yumurtlaması ile birlikte gübreleme uygulanarak ve ortamda ilk aşı karışık fitoplanktonlar bırakılarak alglerin havuz ortamında üremesi sağlanır. Gübreleme Nauplius dönemindeki larvanın görülmesi ile başlanır. Gübrelemede KN03 ve KzHP04 kullanılır ve her gün suda 2 ppm ve 0.2 ppm olacak şekilde 10 gün süre ile gübreleme uygulanır. Bu arada suyun rengi devamlı olarak ve dikkatle izlenir. Sudaki plankton varlığına bağlı olarakgübrelemede azaltma yapılabilir. 10. günden
    Karides üretimi yapılan çeşitli çalışma öenekleri
Taze Yemler Bu tür canlılar önce bir süre bekletilerek buzları çözdürülür. Daha sonra hafif bir yıkama ile donmuş ve çözünmuş olan sudan arındırılır. Mikserde iyice parçalandıktan sonra havuzlara yem olarak atılır. Mikserde karıştırma süresi larvaların büyüklüğüne göre ayarlanır. Bu tür yemlerin havuzlara çok dikkatli verilmesi gerekir. Çünkü fazla verildiği taktirde hemen kokuşmaya neden olur. Bunlar; Bu yöntemlerin hepsini Uzakdoğu ülkelerinde görmek mümkündür. Yetiştirmenin şekli, işletme havuzlarındaki yem üreme imkanlarının varlığına bağlı kalmaktadır. Örneğin Hindistan'da yem pahalı bir materyal olduğundan ve tambak tabir edilen havuzlarda doğal yem üreme olanağı yüksek olduğundan birçok işletmede hiçbir yemleme uygulanmaz. Özellikle 50-100 dekar olabilen bu havuzlarda gerçekten iyi bir düzeyde yem üremesi olur. Fakat yine de yemleme yapılmadığı için dekara verim 5-10 kg. arasında olabilmektedir. Gübreleme uygulandığında bu verim biraz daha artmaktadır. Yemleme yapılan havuzlarda ise dekara 200-250 kg.'a kadar verim almak mümkündür. Uzakdoğu'da tambak tabir edilen üretim alanları, denizlerin sığ olduğu alanlarda, denize dik olarak kazılmış kanal kenarlarında çeşitli havuzların oluşturulması sistemidir. Bu havuzlar birer kapı ile kanala bağlıdırlar. Med-cezir olayı ile su değişimi sağlanır. Bu tambaklarda karides ile birlikte veya ayrı olarak süt balığı (Chanos chanos) yetiştiriciliği de yapılır. Uzakdoğu'da çok eskiden beri doğadaki karides yavrularını yakalama ve bunları bu alanlara stoklama şeklinde yapılagelen yetiştiricilik şekli son yıllarda insan eli altında yoğun şekilde larva üretiminin sağlanması ile geliştirilmiş bulunmaktadır.
Japonya arazi imkânları dar olan bir ülke olduğu için mevcut imkanlarından en üst derecede yararlanma yollarını arayan ve uygulayan bir ülkedir. Japonya'da son 25-30 yıl içerisinde tuz elde etme amacı ile kullanılan alanların tuz istihsalinin pahalılaşması veya diğer gelişmemiş bir çok ülkeden ucuz tuz ithalatının kolaylaşması nedeni ile ekonomik olmaması sonucu terk edilen alanları karides yetiştiriciliği için kullanılabilecek alanlar olarak ortaya çıkması karides yetiştiriciliğini teşvik etmiştir. İnsan kontrolü altında bol miktarda karides larvası üretiminin mümkün kılınması ile birlikte bu gibi alanların karides yetiştiriciliği için kullanılması fikri geniş bir uygulama alanı bulmuştur. Bu alanların parsellenerek muhtelif büyüklükte havuzların oluşturulması ve bu alanlara karides larvalarının bırakılması ile çok başarılı yetiştirme işletmeleri kurulmuştur. Havuzlarda üretim yapan bir işletmedeki havuz durumlarını bir örnek sunarak konuya biraz daha açıklık getirebileceğimizi umuyorum. Bu işletmede muhtelif büyüklükte 8 adet havuz oluşturulmuştur. Bu havuzların en büyüğü 77 dekar, en küçüğü ise L.500 m2, diğer bir 'ifade ile L.5 dekardır. Üç adet havuz ô'şar dekar olarak yapılmıştır. Diğer üç havuz ise 11,16 ve 18 dekar'dır. Havuzların hepsi denizden temiz su alabilecek şekilde düzenlenmiştir. Havuzların zemini kumla kaplıdır. Bazı havuzların diğer havuzlardan ayrılması tel örgüler ile yapılmış olup, bu durum iyi bir su değişimine imkan vermektedir. İki havuz arası engellerin su yüzeyinden 1 m. kadar yüksek yapılması planlanmıştır. Çünkü karidesler sudan fırlayarak diğer taraflara kaçma hareketinde bulunabilirler. Havuz kenarları ye terli yükseklikte yapılmaz ise karides sudan fırladığırıda toprağa düşer ve bu durum önemli kayıplara neden olabilir. Çünkü gerek karideslerin kaçmasını önlemek gerekse dışarıdan karidesleri yiyebilecek canlıların girmemesi ancak bu ızgaralar ile sağlanacaktır. Havuzların boşaltılabilir olması başarının ilk şartıdır ve havuzlara larva koymadan önce havuzların hazırlanması gerekir, fakat boşaltılması mümkün olmayan havuzlarda yetiştirme gerekli olan bazı önlemleri alarak planlanabilir. Su boşaltımı mümkün olan havuzlarda önce su tahliye edilir, sonra Derris veya Rotenone gibi kimyasal maddeler kullanılarak zemin içinde barınan ve karides larvalarına zararlı olabilecek istenilmeyen canlılar yok edilir. Havuzların bazı derin kısımları boşaltılamıyor ve buralarda bazı balıkların kalma ihtimali var ise bunların yok edilmesi için her türlü önlem alınmalıdır. Çünkü havuzlara bırakılacak karides larvalarının boyları birkaç cm.Idir ve hemen hemen bütün balık türleri için ideal bir yem durumundadırlar. Havuzda bırakılacak birkaç balık bile yetiştirmeye büyük zararlar verebilir. Zemin kuruduktan sonra sürülür ve yeterli kum yok ise kum getirilerek zeminin kumlu bir yapı almasına çalışılır. Örneğin; verilen işletme örneğinde önce 1.500 m2 olan havuz doldurulur. Bu havuzlara m2'ye 150-180 adet postlarva ve 10-20 mg. hesabı ile larva stoklaması yapılır. Bu stoklamanın Mayıs ayı veya en geç Haziran ortalarında yapılmış olmasına çalışılır. Bu amaçla japonya'da erken ilkbaharda yavru üretimi esas alınır. Çünkü Mayıs ayında
    İç mekanlarda yapılan karides üretim çalışmaları Kabuklu su canlıları etlerinin karideslere verilmesinde kabukları açarak veya kırarak verme zorunluluğu vardır. çünkü kabul edileceği gibi karideslerin kabukları kırarak et yeme olanakları yoktur. Bu amaçla birçok kabuk kırma makina modelleri geliştirilmiştir. Bazı geniş alanlı işletmelerde kırılmış kabuklar ile birlikte kabuklu etinin verilmesi çalışmaları yürütülmüş ise de kısa süre sonra kırık kabukların önemli bir sorun oluşturduğu görülmüştür. Çünkü gündüzleri kum içine girerek yatma eğiliminde olan karidesler için artık kabuklar önemli bir sorun oluşturmuştur. Daha sonraları kabukları su ile yıkayarak et ayırma makinalan yapılmış ve kullanılmıştır. Bu makinalarda etin yıkanması sırasında etler ezilmiş olduğundan gıda açısından önemli kayıplar olduğu kabul edilmektedir. Yapılan çalışmalarda kabukların su ile yıkanarak ayrılması durumunda kırılmış kabuklu verilmeye oranla daha az ağırlık artışı sağlandığı ve yıkama yolu ile et verilmesi Küçük karides larvalarının konulduğu havuzlara verilen etlerin iyice kıyıldıktan sonra verilmesi gerekmektedir. Etlerin gıda kaybı olsa da kıyıldıktan sonra verilmesi durumunda etlerin yıkanarak kan vs. gibi suyu kirletici öz suların yıkanarak akıtılmasında yarar vardır. Böylece havuz suyunun aşırı kirlenmesi önlenmiş olur. Yalnız bu yıkamanın çok ince gözenekli süzgeçlerde yapılması ve et kaybının en aza indirilmesi gerekir. Küçük larva bulunan havuza yem verilmesi günde 4 veya 5 defada yapılmalıdır. Larvaların ağırlığı 1 gr.'ı aştıktan sonra günlük yemleme sayısı lle indirilebilir. Daha önce belirtildiği gibi postlarva dönemindeki larvaların havuzlara alınması 10-20 mg. iken yapılır. Günde tek yemleme yapıldığında yemin öğleden sonra 3-4 sıralarında verilmesi ve böylece gece yem alma alışkanlığı olan karideslerin verilen yemi gece tüketmeleri sağlanmaya çalışılır. Japonya'da yemlemede kabuklu etleri tercih edilmekle beraber, kabuklu etlerinin pahalı olması nedeni ile %30 kabuklu eti ve %70 teke (küçük karides benzeri canlılar) etinin karıştırılarak verilmesi, bazı durumlarda da balık eti verilmesinin arttırılması ile yemlemenin mümkün olduğunca ucuz olmasına çalışılmaktadır. Küçük karides besisinde oldukça önemli oranda yem kaybı olabilir. Çünkü küçük karidesler verilen yemlerin tümünü arayıp bulmada tam başarılı olamazlar. Ayrıca yem alım oranları da yüksektir. Bu nedenle havuzda bulunan larva ağırlığına göre yemleme planlanır. Şöyle ki; havuzlara alınan yavrulara ilk birkaç gün toplam canlı ağırlığın %200'ü kadar ezilmiş et verilir. Birkaç günlük yemlemeden sonra bu oran %50'ye indirilir. Yavru karideslerin vücut ağırlığı 1 gr. 'ı geçince yem miktarı toplam ağırlığın %25'ine düşürülür. Vücut ağırlığı 10 gr.'ı aşınca günlük olarak verilen yaş yem oranı toplam canlı ağırlığın %10'u olarak planlanır. Su sıcaklığı 12°C veya daha düşük olunca yem verilmez. Çünkü bu sıcaklıktan itibaren karidesler yem almazlar.Karidesler kabuk değiştiren canlılar olduklarından yem değerlendirme güçleri de düşüktür. 13,5 kg. yaş yeme karşılık ancak 1 kg. ürün elde edilebilir. Halbuki bu oran balık yetiştiriciliğinde 7-8 kg. ete karşı 1 kg. canlı ağırlık artışı dolayındadır. Yavru Taşınması Yaz aylarında gelişme oldukça süratli olur. Bu süre Temmuz ile Eylül arası olup, bu sürede gelişmenin en iyi düzeyde olduğu izlenir. Haziran sonu ile Temmuz başlarında üretim havuzlarına alınan 1-2 gr.'lık karidesler Ekim ayında 20-25 gr. ağırlığa ulaşır ve satılabilecek bir duruma gelmişlerdir. Japonya'da pazarlama açısından talep edilen asgari ağırlık 18 gr.'dır. Eğer Ağustos ayı ortalarında larvalar ancak 1-2 gr'a ulaştırılabilmiş ve bu zamanla üretim havuzlarına alınabilmiş iseler yıl sonunda ancak 12-15 gr.'a ulaşabilirler ki bu ağırlık pazarlama için arzu edilen bir gelişme değildir ve bu ağırlıkta pazarlama durumunda oldukça düşük fiyatla satılırlar. Yaşama yüzdesi üretim havuzlarında oldukça yüksek ve 0/080 dolayında olabilir. Yaşama gücü, yemlerne düzeni ve havuzlarda karidesleri tüketebilecek canlıların bulunması ile yakından ilgilidir. Pazarlanacak Karideslerin Hasat Edilmesi Bazı işletmelerde su basıncı yerine elektrik şoku kullanılmaktadır. Bu durumda setin ön kısmında elektrik veren bir kablo su borusunun yerini almaktadır. Yakalanan karidesler bekletme için özel yapılmış küçük ağ kafesler içine alınırlar. Bu kafesler olta ile balık avcılığında balıkları canlı tutmak için kullanılan ağ sepetlere benzer. Japonya'da karideslerirı canlı olarak muhafazaları esastır. çünkü canlı karidesler daima daha yüksek fiyatla pazar bulur. Bazı büyük işletmelerde karideslerin pazarlanma zamanı tutulması için özel havuzlar inşa edilmiştir. Bu havuzlarda su Kutulara soğutulmuş talaş ve buz ile konulan karidesler yaz aylarında iki gün, kış aylarında ise 5 gün canlı olarak kalabilirler. Bu sürede pazarlanmaları gerekir. Bu şekilde paketlenen karidesler, en yakın hava yolu ile pazarlara sevkedilirler. Bu pazarlar Japonya'da Tokyo, Osaka gibi büyük şehirlerdir.    Üst : Damızlık karides (Penaeus monodon ) Orta: Post larva döneminde karides larvaları (Penarus monodon) Alt . Hasat edilmiş karidesler
Havuz Ortamı Havuzda artık maddeler nedeniyle sudaki organik ve inorganik maddelerin artması bir gübreleme sonucunu verir ve neticede yoğun plankton patlamaları görülebilir. Bunun sonucu üreyen planktonların ölerek birikmesi ve neticede Gymnodinium veya dinoflagellata'ların ani çoğalması ortamda toksik madde artmasına ve bu toksik maddelerin galsamaları ile absorbe etmeleri, dolayısı ile karideslerin yemeklik vasıflarının bozulmasına neden olabilir. Bu gibi durumlarda en iyi önlem suyun süratle değiştirilmesidir. Karides Zararlıları (Predatörler): Predatör, bir canlı grubunu yiyerek tüketen diğer canlılar anlamını taşır. Bu canlılar kuşlar ve balıklardır. Üretim havuzlan eğer 50 cm. 'den derin ise genel olarak kuşların bir zararı görülmez. Çünkü karidesler gündüzleri kuma girerek yaşadıklarından gündüz yemlenen kuşların bir zararı olamaz. Fakat balıklar açısından durum tersinedir. Çünkü havuzlarda çok az sayıda bile balığın bulunması büyük zararlara neden olur. Özellikle küçük yavru döneminde havuzlarda balık bulunması üretimin sonucunu tamamen zararlı duruma sokabilir. Bu nedenle üretim alanlarının balıktan arındırılması konusunda her türlü önlernin alınmış olması gerekir. Bu amaçla su alımında kontrol edici çok iyi planlanmış süzgeçlerden geçirildikten sonra suyun havuzlara verilmesi planlanır. Derin havuzlarda gerekirse balık öldürücü zehir kullandıktan sonra stoklama uygulanmalıdır. Ülkemiz dalyanlarında bulunan balık türlerinden özellikle çipura, dil, yılan ve levrek balıkları için karides yavruları ideal yemdir. Gümüş hamsi ve normal kefaller ise özellikle iri karıdesler açısından bir tehlike teşkil etmezler. Karidesler stoklandıktan sonra havuzlarda yiyici balık bulunduğunun anlaşılması durumunda mücadele oldukça zordur. Tayvan'da bu gibi durumlarda çay tohumu küspesi ile havuzların muamelesi durumunda balıkların zehirlenerek öldüğü fakat karidesler bu zehire nisbeten dayanıklı olduklarından bu yöntemle kısmen mücadele yapılabildiği kaydedilmiş ise de bu önlernin de tam olarak yeterli olmadığı bildirilmektedir. japonya'da balıklar için zehirli, karidesler içirı daha az zehirli ve karideslere zarar vermeyen kimyasal maddeler konusunda çalışma ve uygulamalar yapıldığı yazılmakta ise de bu konuda diğer ülkelerdeki çalışmalar daha azdır. Ayrıca yeterli yem bulamadıkları durumlarda karideslerin birbirlerini yemeleri ve üretime bizzat zarar vermeleri de mümkündür. Özellikle postlarva döneminden yeni çıkan ve havuzlara alınan yavrularda kanibalizm tehlikesi daha fazladır. Aşırı stoklama yapılmadığı taktirde karideslere zarar verebilecek parazit ve hastalıklar açısından önemli aksaklıklar pek görülmez. Karideslerin bu konuda diğer balıklara oranla daha dayanıklı oldukları ve normal koşullarda hastalık nedeni ile pek zarar görmedikleri belirtilmektedir.
Japonya'da 40 tonluk bir üretim için başarılı sayılan bir işletmenin 3,2 ile 3,3 milyon dolayında postlarva döneminde larva stokladıkları belirtilmiştir. Japonya'da yetiştiricilikte en önemli gider olarak yemlerne giderleri gösterilmektedir. Yemleme uygulanmayan yetiştirmelerde ise larva üretimi veya satın alma masrafları en önemli gider durumundadır. Japonya/da 10-20 mg. ağırlıktaki larvaların fiyatı 1,5-2 Japon Yeni dolayındadır. Japonya'da karides satış fiyatları ise canlı ağırlık ile yakından ilgilidir. Bir çalışmada Güney Japonya'da incelemeye alınan 14 adet karides üretim çiftliğinde toplam 1.000 dekar dolayında üretim havuzlan olan bu işletmelerin tümünde 200 ton karides yetiştirildiği hesaplanmıştır. Bu durumda bölgesel bir üretim olarak dekara 200 kg. ürün elde edildiği anlaşılmaktadır. Yalnız Japon yetiştiricilerin yetiştirme yönünden bazı şansları olduğunu da kabul etmek gerekir. Çünkü Japonya'da yetiştirme için kullanılan yemlerin çoğunluğu su ürünleri eti olup, bu konuda Avrupa'da yapılacak yetiştirmelerde Japonya'daki gibi bir yemleme rahatlığı olacağını kabul etmek zordur. Ülkemiz için de aynı sorunlar mevcuttur. Bu nedenle ülkemizde başarılabilecek yavru üretim çalışmaları ile dalyanlarda ayrılabilecek kontrollü alanlarda yemsiz veya yarı yemleme ile üretim yapma olanakları araştırılmalıdır. Fakat yemleme tekniğindeki gelişmeler ile elbetteki verim miktarının arttırmanın mümkün olabileceği de düşünülebilir. Ülkemizde bu konuda çok büyük olanaklar bulunduğu inancındayım. Sığ alanları kapsayan dalyanlarımızın ileriki yıllarda karides üretim alanı olarak ele alınması mümkündür ve bu konuda yapılacak olumlu uygulamalar Türkiye'deki su ürünleri yetiştiriciliğine yeni ufuklar açacaktır. Karidesler su sıcaklığının 28°e'de olduğu ortamlarda 3 ay içerisinde 0.5 gr. 'dan pazarlanabilecekleri 20 gr. ağırlığa ulaşabilmektedirler. Bu durumda sıcak bölgelerde yılda 3-4 katına çıkarma imkanı olduğu da kabul edilİnekte ve bu konuda başarılı uygulamalar Ekvator'a yakın bazı bölgelerde ortaya konulmuş bulunmaktadır. Uzakdoğu ve Güney Asya ülkelerinde karides yetiştiriciliği asırlardır uygulanagelen bir çalışmadır. Özellikle deniz kıyılarında med-cezir olayı ile suyun değişebilen kontrollü alanlarda karideslere zarar vermeyecek balık türleri ile birlikte bir yan ürün olarak devamlı ele alınmıştır. Karides yavruları larva döneminden sonra çok büyük sürüler halinde Türkçe'de azmak tabir edebileceğimiz sığ sulara gelerek 3-4 hafta kalma eğilimi gösterirler ve bu dönemde süratle büyüyerek . bir süre sonra daha derin denizlere kaçarlar, işte bu dönemde bu gibi yerlerden fazla miktarda karides yavrusu yakalama imkanı doğar. Bu olanağı değerlendiren Uzakdoğu halkı yakaladıkları yavruları kontrollü alanlara koyarak büyümelerini sağlamaları ile kontrollü bir üretimi yıllardır gerçekleştirmektedirler. Yalnız bu tür yetiştirmede pek çok küçük karides türünün birlikte yetiştirilmesi kaçınılmaz bir olay olmuştur. Bu tür yetiştirmede Penaeidae grubuna giren yedi türün, Penaeus merguiensis, Pindicus, P monodon, P semisulcatus, Metape-naeus breuicornis, M. ensis ve M. burkenroadi'nin yetiştirmede ele alındığı kaydedilmiştir. Ayrıca Hindistan'da P carinatus, M. dobsoni ve Palaemonid grubundan Leander styliferus türü karideslerin de yetiştirmede ele alınmış. olduğu kaydedilmiştir. Burada belirtilen tüm karides türlerinin benzer bir davranışı yavru dönemlerinde sürüler halinde sığ sulara girmeleri ve böylece bololarak yavru döneminde avlanan yavruları türlere göre. ayırmak mümkün olmadığından ancak hasat döneminde veya pazarlama aşamasında karidesleri ayırmak mümkün olabilmektedir ve bu konu yetiştirmede doğal olarak bazı sorunlar da yaratmaktadır. Malezya ve Singapur'da Karides Yetiştiriciliği   Üst : Ekvatorda yetiştirme amacıyla deniz kıyısında karides yavrusu avlayan toplayıcılar. Alt : Ekvatorda kerides larvası üreten büyük bir kuluçkahane. Doğadan toplama yanında kuluçkahanelerde de çok önemli miktarlarda karides yavrusu üretilir. Karides yetiştiriciliğinde ilk aşama uygun yer seçimidir. Yer seçiminde bu ülkelerde aşağıdaki kriterler dikkate alınmaktadır.
Yukarıdaki koşulara uygun deniz kıyısı bulununca bu yer set ile çevrilerek denizden ayrılır ve birkaç yerden deniz suyunun girip çıkmasını sağlayacak kanallar bırakılır. Bu gibi çalışmalar genel olarak el ve insan gücü ile gerçekleştirilir. Fakat son yıllarda kepçeli traktörlerden de yararlanılmaya başlanılmıştır. Yine de en son düzeltmeler genellikle insan gücü ile yapılır ve kenarlar düzgün bir duruma getirilir. Yalnız makina gücü kullanıldığı durumlarda bu makinaların çalışmasına imkan verecek şekilde geniş ve sağlam bir şekilde inşa edilme zorunluluğu vardır. Ülkemizdeki sığ dalyan alanlarından ileride bu amaçlarla yararlanılacağını umuyorum. Filipinler'de Karides Yetiştiriciliği Genel olarak yavru karidesler büyük üretim havuzunun kenarında oluşturulan küçük bir havuzda 3-8 hafta tutulurlar ve biraz büyüdükten sonra küçük havuz ile büyük üretim alanı arasındaki engel kaldırılarak karideslerin tüm alana yayılması sağlanır. Stoklama hektara 10-12 bin civarında yapılır. Büyütme süresi 4-12 ay sürebilir. Dördüncü aydan itibaren pazarlanabilir boya erişmelerine rağmen daha iri bireyler elde etmek için yetiştirme süresi bazı işletmelerde 12 aya kadar çıkabilmektedir. Bu sürenin uzunluğunu işletmenin besleme olanakları da etkiler. Yaşama oranı %20-60 oranında değişebilmektedir. Hasat için geceleri tuzak yakınlarına ışık konularak yakalama oranı arttırılmaya çalışılır. Hektara üretim 250-900 kg. arasında olabilir. Tayvan'da 1988 yılında 9000 m2'lik bir alandan 187.592 adet Penaeus monodon türü karides hasat edildiği, toplam üretimin dekara 815 kg. olduğu ve bireylerin ortalama ağırlığının 42,66 gr. Olduğu bildirilmektedir. Bu işletmede 200.000 postlarva ile çalışmaya başlanmış ve %80 yaşama Hindistan'da Karides Yetiştiriciliği Hindistan'da ayrıca Tambak tabir edilen alanlarda da geniş şekilde karides yetiştiriciliği vardır. Tambak denilen üretim yerleri ülkemizdeki dalyan alanı benzeri yerlerin parsellenerek havuzlar haline getirilmesi ile oluşturulmuştur. De-nize dik olarak yapılan 8-10 ın. genişlikteki kanalların iki tarafına düzgün 1-10 hektarlık havuzların oluşturulması ile geniş üretim alanları yaratılmıştır. Bu havuzlara doğal olarak giren karides yavruları büyütüldüğü gibi dışarıdan da yavru yakalanarak stoklama yapılabilmektedir. Tambaklarda süt balığı gibi balık türlerinin de yetiştiriciliği ele alınabilmektedir. Son yıllarda yavru temininde kuluçkahanelerde yetiştirilen milyonlarda larvanın üretime alındığı izlenmektedir.
Ekvador'da karides ihracatı, ülkenin önemli bir gelir kaynağını oluşturur (petrol ve muz (dünya birincisij'darı sonra). Karides üretiminin %96'sı A.B.D.'ne ihraç edilmektedir ve Meksika'dan sonra A.B.D.'ne en fazla karides ihraç eden ülkedir. %3.4'lük bir kısım ise Japonya'ya ihraç edilirken derin sularda avlanan küçük boylu karidesler Avrupa'ya ihraç edilir. Ekvador'da yetiştirilen başka tür, Penaeus vannameı'dir. Bu Ekvador'da karides yetiştiriciliği 1966 yılında başlamıştır. Bu yıllarda kullanılan teknik, avlanarak temin edilen postlarvaların havuzlara bırakılarak büyümelerini bekleme şeklinde olmuştur. İlk havuzlar El Oro Bölgesi'nde (Guayaquil'in güneyi) inşa edilmiştir. Ancak gerçek anlamda yetiştiricilik faaliyetleri 1979 yılında ortaya çıkmıştır (1974'te kurulan işletmelerin toplam yüzey sahası 600 hektar dolayındaydı). 1979-86 yılları arasında 6 yıl içindeki girişimler sonucunda; 3000 ha'dan 92.000 ha'a ulaşan toplam üretim sahasına ulaşılmıştır ve burada 50.000 civarında işletme yer almaktadır. Tüm bu gelişme hükümete bağlı balıkçılık yönetimi tarafından disipline edilerek gerçekleştirilmiştir. Yetiştiricilik genellikle postlarvalar ve juvenillerin doğadan avlanarak kullanılmasıyla yapılır. Yaklaşık 90 bin kişi bu tür avcılıkla uğraşır. Kullanılan av aleti 0,5-1,0 ın. derinliğindeki sularda kullanılan X şeklindeki 2 adet bambudan ve ağızı açılıp, kapanabilen ve ağ torba taşıyan bir yapıdadır. Avlanılan karides türleri; Penaeus uanrıamei, P stylirostris, P occidentalis ve P californiensis, ayrıca tatlısu karidesi (Mac- robracbiurn sp.)' dir. ilk iki tür yetiştiricilik için çok uygun olup, satış fiyatının çok değişken olmaması ve değeri ile yetiştiricilikte en çok ele alınan türler olmaktadır. Fakat son yıllarda kuluçkahanelerde üretim önemli ölçüde gelişmiş bulunmaktadır. En eski kuluçkahane Semacua; Punta Santa Helena'nın güneyinde yerleşik olup, France- Aquaculture tarafından kurulmuştur. Bazı Amerikan grupları tarafından finanse edilmektedir ve 1980'den beri faaliyettedir. 1983 Aralık ayından 1984 Aralık ayına kadar ayda en fazla 25 milyon, yıllık 166 milyon postlarva üretilmiştir. Bu sonuçlar, Fransız tekniğini çekici kılmıştır. Bu teknikte anaçların olgunlaştırma ortamlarına alınması, dibi temiz ve 4-5 ın. çapındaki havuzlarda yapılır. Anaçlar ortalama 20 cm. boyunda olup, tanesi 1-2 S'a temin edilir. Zamanla kuluçkahaneler kendi anaçlarını kendileri yetiştirmeye başlamışlardır. 4.5 ın. çaplı bir havuza 70 kadar anaç karides konur (40 erkek, 30 dişi), akşam saatinde, yumurtlama havuzlarına alınırlar. Pedonkül oküler (göz'ı'in alınmasıyla olgunlaşma hızlandırılabilir. Sabahları yumurtaları toplama işlemi yapılır. Yumurtanın açılımından sonra nauplii dönemi larvalar larva yetiştiricilik havuzlarına konulur. (50-1 00 birey/It.) Zoeal ve Mysis devrelerinde planktonik alglerle özellikle Chaetoceros gracils ve Tetraselmis seucica ile beslenirler. Bu safhadan sonra verilen alg miktarı azaltılarak yumurtadan yeni çıkmış artemia-nauplii verilmeye başlanır. Birkaç kuluçkahane; ratifera, copepod ve nematadıardan da yararlanmaktadır. Çiftliklerde birçok üretim tekniği söz konusudur. -Yarı Entansif Yöntem en çok yararlanılanıdır. Yavrular öncelikle 0,5-1,0 ha'lık gübrelerımiş ve fitoplanktonca zengin havuzlarda stoklanırlar. Birey yoğunluğu 100-150 birey/rnvdir. Bu dönem 40 gün sürer. Karidesler 1.0-1.5 gr. 'lık ortalama canlı ağırlığa ulaştığında 3.0-3.5 birey/m/ yoğunluğunda besi havuzlarına nakledilirler. Bu havuzların kontrolü düzenli şekilde yapılır. Sıcaklık, tuzluluk, oksijen, primer prodüktivite, gelişme hızı fitoplanktonlu zengin su ortamı; üre ve süperfosfatla gübrelenerek elde edilir. Hazırlanan karma yem (kompoze) bu dönemin son birkaç haftasında dağıtılır. Bu tür üretim sonucunda 0,7-1,2 ton/ha/yıl verim elde edilir. - Bir Diğer Yan Entansif Yöntem 200 birey m2 yoğunluktaki ön besi döneminin varlığı ve yemlemenin dağıtımında farklılık içerir. Besi döneminde ise 5-10 birey/m/ yoğunluk uygulanır. Bu dönemde• %22 proteinli yem ve periyodik gübreleme yapılır. Bu tip yetiştincilik ile 1,2-2,3 ton/hal yıl verim elde edilir. 25°C'lik su koşullarında 1,6-2,3 dönüşüm oranı ve %70-80'lik bir av oranı saptanmıştır. Belirtmek gerekir ki uygulanan yetiştincilik tekniklerine bağlı olarak üretim sezonu 120-150 günlük süreyi bulur. Buna ilaveten havuzların yapısı ve maliyeti bireylerin gelişme grafiği ve kar üzerine doğrudan etkilidir. Ortalama olarak her havuzdan 2.5 ton/yıl verim elde edilebilmektedir. Entansif Üretim
   Karides üretim alanları. |
