Resim. Asya deniz levreği (Lates calcalifer)
ASYA DENİZ LEVREĞİ YETİŞTİRİCİLİĞİ
(Barramundi) (Lates calcarifer)
Prof. Dr. Atilla Alpbaz
Barramundi Güney Doğu Asya'da ve Avusturalya bölgelerinde yaygın olan bir balık türüdür. Başarılı şekilde yetiştirilmekte oları bir balıktır. Tayland'da uzun yıllardan beri yetiştiriciliği yapılmaktadır. Doğada 180 cm. boy ve 60 kg. kadar canlı ağırlığa erişebilen oldukça iri bir balıktır. Yetiştirme yoluyla üretilen balıklar ise genel olarak 0,5 kg. ile 3 kg. arası ağırlıkta pazarlanırlar. Bu balık üzerinde yetiştirme çalışmaları Avusturalya da 1984 yılında başlamış ve 1986 yılında kurulan bir kuluçkahane ve daha sonra inşa edilenler ile başarı ile yavru üretimi uygulamaya girmiş bulunmaktadır.
Barramundi deniz ve tatlı sularda yaşayabi- len bir balıktır. Hayatının çeşitli dönemlerinde deniz ile tatlı su arasında göç hareketlerinde bulunur. Bu nedenle yetiştirioilik açısından hem tatlı su hem de deniz balığı yetiştiriciliği olarak ele alındığı görülür.
Larval dönemde sadece deniz suyunda üretilebilir. Yavru döneminde ise acı sularda da yetiştirilebilir. Yavru döneminde tuzluluğun %0,22 den az olmaması önerilmektedir.
Genel bir kural olarak erkekler 80 cm.'den daha büyük olmamaktadır. 100 cm.'den daha büyük olarak yakalanan balıklar ise genel olarak dişidir. Yetiştirme koşullarında erkek bireylerin daha küçük boylarda dişi cinsiyete dönüştükleri görülmektedir. Bu açıdan ilginç bir balıktır. Ayın dolunayolduğu dönemlerde ve geceleri yumurta bırakmaktadırlar. Üreme periyotları kasım mart ayları arasıdır.
Balıklardan dekalaj yolu ile yıl boyu yumurta alınması mümkün olmaktadır. Üretimde harmonal etkilerden de yararlanılmaktadır (LHRH-a- her kg canlı ağırlık için; 19-27 mg). Larva üretiminde üç teknik kullanılmaktadır. Bunlar temiz su tekniği (entansif üretim), Yeşil su tekniği (Yarı entansif) ve havuzlarda üretim (Ekstansif üretim) olarak belirtilebilir. Bu yöntemlerin bir kısmı ülkemizde çipura ve levrek yetiştiriciliğinde uygulanmakla beraber özellikle havuzlarda üretim tekniğinin bazı yetiştirmeler için ele alınılabileceği ve bir örnek olabileceği düşüncesiyle yönte-min biraz açıklanmasında yarar görülmektedir.
Temiz su tekniği ülkemizdeki çipura ve levrek üretimindeki yetiştirme tekniğine benzerdir. Bu yöntemde döllerımişyumurtalar 1.000 litrelik tanklara alınır. Litrede 1.200 yumurta stoklanır. 2S°C'de 14-17 saat sonra larvalar çıkar. Stok miktarı başlangıçta 30 birey/litre, 10. günde 15 bi- rey/litre ve 21. günde 6 birey/lt larva düzeyine indirilir. 2-14 gün arası 15-20 ad/ml rotifer ile yemleme uygulanır. 12-15 gün arası 0,5 ad/ml rotifer ve 2 ad/ml artemia , 15-26 günler artemia larvası 5-10 ad/ml ve 21. günde mikrokapsül yemlere geçilir.
Resim: Avusturalya da barramundi yetiştirme çalışmaları
Yeşil. su tekniğinde yaşama gücünü daha yüksek olduğu bildirilmekte ve %50lyi aştığı kaydedilmektedir. Bu yöntemde 5.000 litrelik tanklar kullanılır. Tanka ilk gün 1.200 lt. deniz suru, 5 mikronluk filtrelerden geçirilerek konulur. Ayrıca 600 litre içerisinde yaklaşık 50 ad/ml Nanocblo- ropsis oculata bulunan algli su ilave edilir. Ayrıca litre de 20 ad/mL. rotifer konulur. Daha sonra 50-170 ad /lt. larva ile stoklama yapılır. Rotifer yoğunluğu 9. güne kadar 20 ad/ml olarak devam edilir. 2. günden itibaren frippack gibi mikrokapsül yemden her tanka 10 gr dolayında yemleme uygulanır. 4. gün tanka 600 lt. daha planktonlu su verilir. 6-10-12 ve 13. günler 600 litre filtre edilmiş deniz suyu ilave edilir. 8-10. günden itibaren 2 ad/ml artemia larvası verilmeye başlanır. 10-15 . günde artemia miktarı 4 ad/rne'ye çıkarılır. 13. günden itibaren verilen artemia nın 1/3'ü zenginleştirilerek verilir. 15. günde suyun yarısı yenilenir ve 16. günde tankta larva hasadı yapılarak ön büyütmeye alınır. Havuzda larva üretimi ülkemizde bazı yetiştiricilikler için uygulanması ele alınabilecek bir çalışma olarak gözükmektedir. Üretimde 1 ile 10 dekar arası toprak havuzlar kullanılır. Derinlik maksimum 1,8:m.dir. Merkezi noktada betonarme olarak inşa edilmiş bir su boşaltım yeri bulunur. Denizden alınan su 300 mikronluk filtrelerden geçirilerek havuza verilir. Böylece diğer canlılara ait yumurta ve yavru girişi engellenmiş olur. Larva stoklamadan 10 gün önce havuz doldurulur. 1-2. günde di amonyum fosfat gübresi (DAP) 1 ton su kapasitesine 5,3 kg. hesabı ile gübreleme uygulanır. 3. günde hektara 450 lucerna verilir. 6. günde tekrar 1 ton suya 5.3 kg DAP atılır. 8 günde yumurtadan yeni çıkmış larvalar havuzlara bırakılır. 10.- 14 ve 20 ci günlerde 150 kg/hektar lucerna . 12.ve 18 günlerde tekrar 5.3 kg/hektar DAP uygulanır. Havuzlarda plankton üremesi ve larva gelişimi seki disk ile her gün kontrol edilmelidir. Ayrıca farklı bir plankton üremesi görülür ise inceleme yapılmalı ve ortamın istenen algler ile yeşil bir renk alması hedeflenmelidir. Oksijen miktarı da dikkatle incelenerek herhangi bir aksamaya meydan veril- memelidir. Oksijen miktarı 3 mg/It altına düşerse havalandırma uygulanmalıdır. Havuzda doğal olarak üreyecek bir çok zooplankton larvaların yemleri olacaktır. Larva stoklaması hektara 900.000 olarak önerilmektedir. Gelişme oldukça hızlıdır ve 2-3 haftada yavrular 25-35 mm. boya ulaşırlar. Bu boyda hasat edilir ve büyütme tanklarına alınırlar. Tanklarda stoklama m3'e 5.000- 10.000 adet önerilmektedir. Havuz yeni bir üretim için ele alınacak ise boşaltılır, kurutulur, sürülür ve yeni bir üretime kadar kuru tutulur.
Barramundi larvaları 21. günde metamorfoz geçirirler ve bu dönemde 20-25 mm boyundadırlar. Bu dönemden sonra yapay yem ile beslenebilirler. Tanklarda 80 mm'ye kadar büyütüldükten sonra üretim alanlarına veya ağ kafeslere alınarak besiye tabi tutulurlar. Büyüyen yavrularda yamyamlık olayı yaygındır bu nedenle 50 mm.'den küçük yavrularda 3-4 günde bir boylama yapılması gerekmektedir. Toprak havuzlarda 350C ve %0,50 tuzlulukta bile yavrular yaşayabilmektedir.
Ağ kafeslerde 15-40 kg/m stoklama yapılabilmektedir. Avusturalya'da yer altından motopompla çıkarılan su ortamında tanklarda besi çalışmalarının oldukça yaygın olduğu kaydedilmektedir. Büyük balık besisinde genel olarak yapay yemler kullanılır ve bu yemlerin ülkemizde çipura ve levrek besisinde kullanılan yemlere yakın olduğu yazılabilir.
Resim: Bir kuluçkahanede elde edilmiş barramundi larvası
