Kitaplar » Su Ürünleri Yetiştiriciliği » Sülünes Yetiştiriciliği

Sudak (Tatlı Su Levreği) Yetiştiriciliği

Tarak ( Corkle) Yetiştiriciliği

SÜLÜNEs YETİŞTİRİcİLİGİ

Resim: Sülünes (ingilizce razor dam), Sinonovacula constricta.

İngilizce "razor dam" olarak tanımlanan sülünesin bazı türleri özellikle insan gıdası olarak yetiştiriciliği yapılan canlılardır. Bu konuda Sinonovacula constricta türü Dünyada yetiştiriciliği yapılan yüzlerce tür arasında 2001 yılında 597 bin ton üretimle 14. sırada bulunmaktadır. Bu tür ülkemizde bulunan sülünes türlerine oranla ence ve kalınlıkça biraz daha fazladır. Sülünes yetiştiriciliği Çin'de 500 yıl önce güney bölgelerinde başladığı kabul edilmektedir. Çin'de yaklaşık 21.000 hektarlık bir alanda yetiştiriciliği yapılan türün üretimi 200.000 ton dolayındadır.

Çin ve Japonya sahillerinde çok yaygın olan bir türdür ve doğal ortamlardan da toplanarak gıda olarak değerlendirilir. Ülkemizde ise sülünes yeme alışkanlığı yoktur. Sadece doğal ortamdan toplanarak olta yemi olarak kullanılır. Fiyatının da oldukça yüksek olduğu söylenebilir. Örneğin pazarlardan alınan tek bir sülünes 15-25 kuruş'a pazarlanmaktadır. Ortalama 15-20 gr. geldiği kabul edilir ise Kg. fiyatı 12-15 YTL olmaktadır ki görüleceği gibi parasal değeri su ürünleri açısından yüksektir.

Bu canlı deniz zeminindeki çamurlu ortamda bir oyuk açarak yaşar. Bu nedenle yetiştiriciliğinde her hangi bir koruma önlemine veya üretim alanını çevirme gereksinimi duyulmaz. Çünkü bulunduğu yeri terk etme özelliği yoktur. Bir kez yerleştiği yerde ömür boyu sabit kalır. Zemine dikey olarak gömülür. Hayvanın gömülme derinliği yaşına ve iriliğine göre değişebilir. Yerleştiği derinlik bireyin boyunun bir kaç katı olabilir.

Sülünesler diğer pek çok kabuklular gibi su içerisindeki planktonlan süzerek beslenirler. Bu nedenle yetiştirme çalışmalarında besleme diye bir konu yoktur. Bulundukları bölgelerde plankton varlığının olması bu canlılar için yeterli olacaktır. Daha çok bentik diatomlar ile beslendikleri anlaşılmıştır. Japon sahillerinde bol olarak bulunan bu canlılar üzerinde yapılan çalışmalarda Nitzschia sp. Coscinodiscus sp. veya benzeri diatomların gıda zincirinde bol olarak kullanıldığı saptanmıştır.

Bu sülünes türü Çin'de "cheng dam" olarak bilinmektedir. Cinsiyet ayırımı ancak üreme mevsiminde yapılabilir. Bu dönemde yumurtalıklarda gelişme gözlenir. Erkek üreme organı sütümsü beyaz bir renk alır. Dişi yumurtalıklarında ise renklenme görülür.

Üreme zamanı: Üreme zamanı bölgelere ve daha çok bulundukları bölgedeki su sıcaklığına göre değişiklik gösterir. Bu dönemin eylül ile ocak ayları arasında olduğu bildirilmektedir. Gelişkin bir birey bir üreme döneminde ikişer haftalık periyotlar ile 3-4 kez yumurta bırakabilmektedir. Bir seferde 150-200.000 yumurta verebilirler.

Yumurtadan çıkan larvalar metamorfoz dönemi geçirdikten sonra zemine tutunabilecek yavru sülünes haline gelmiş olurlar. Larvaların bu döneme erişmeleri genel olarak su sıcaklığına da bağlı olarak 8-10 gün sürer.

SÜLÜNES LAVRALARINDA GELİŞME; 22-24- -c ve 8.5 pH ortamında döllendikten 30 dakika sonra gelişmenin başladığı gözlenir. 1 saat 50 dakika sonra 2 hücre, 2 saat 20 dakika sonra 4 hücre, yaklaşık 3 saat sonra 8 hücre, 7 saat sonra gastrula, 23 saat sonra veliger ve 7-8 gün sonrada yavru dönemine girmiş olur. Bu gelişmede su sıcaklığı önemli derecede etkili olur. Yapılan gözlemler 25°C su sıcaklığında genç birey durumuna gelişimin 5-6 günde tamamlandığı izlenmiştir.

Yavrularda gelişme üzerine pek çok faktörün etkisi vardır. Bunlar su sıcaklığı, pH, tuzluluk, ortamdaki besin varlığı, yerleştirme sıklığı, toprak özellikleri, gel git olayları gibi bir çok faktöre bağlıdır. Optimum sıcaklık olarak 15-25^QC, tuzluluk olarak %5-28 olarak bildirilmektedir. Kabuk gelişmesinin en çok mayıs temmuz arasında, et gelişmesinin ise temmuz eylül arasında olduğu bildirilmiştir. Vücut uzunluğu birinci yılda 4-5 cm ikinci yılda 7 cm olmaktadır.

Genel olarak yetiştirmede doğal olarak üremiş yavrulardan yararlanılır. Çünkü doğadan bol olarak yavru toplama olanağı vardır. Eğer yavru toplanacak alan önceden iyi bir şekilde hazırlanır ise yavru üremesinin yeterli düzeylerde olduğu izlenir.

Çinli yetiştiriciler üreme mevsiminden önce yavru zayiatını önleme amacıyla zemin temizliği yaparlar. Zemini mümkün olduğu kadar düz yapmaya çalışırlar. Genel olarak yavrular 1.5 cm boyda iken toplanırlar. Yavrular üretim alanına buğday eker gibi elle serpilir. Bazı bölgelerde bitki diker gibi elle zemine yerleştirildikleri bildirilmektedir. m2' ye stoklama 1500 adet dolayındadır. Bırakıldıkları yerde zemin üzerinde 2-3 cm çamur, bunun altında 20 cm dolayında toprak ve an altta bir miktar kum olmasının sülünes gelişmesi için ideal olduğu bildirilmektedir.

İkinci yaştan sonra genellikle boyca uzama azalır. Hasat genel olarak ikinci yıl sonunda yapılır. Eğer ikinci yılda hasat yapılmaz ise bu yaştan sonra ölüm oranında artış görülür. Hasadın yapıldığı dönemde ortalama boy 6 cm dolayındadır. Hasat genel olarak deliklerdeki sülünesleri ellerindeki ucu küçük çengelli bir tel ile yaparlar. Bir toplayıcı günde 30-40 kg toplayabilir. Büyük bir bölümü taze olarak pazarlanır. Bir kısmının ise etlerinin kurutularak saklandığı belirtilmektedir.

Sülüneslerin toplanmasında çeşitli malzemelerden de yararlanılır. Ülkemizde çelik şemsiye tellerinden yapılan ucu biraz kıvrık teller kullanılır. Kürekle çamurun kaldırılması ve elekte yıkama yoluyla toplama yapılırsa da bu zayiata neden olabilir. Dış ülkelerde bazı özel toplama malzemeleri kullanılmaktadır. Bu malzeme aşağıdaki şekilde görüldüğü gibi 10 cm uzunluğunda iç kısmı boş olan bir tüp şeklindedir. Üst kısmında parmakla kapatılabilecek bir hava deliği vardır. Bu boru sülünesin bulunduğu deliğe üst kısmındaki delik kısmı parmakla kapatılarak zemine batırılır. Üst kısmının açılması ve havanın çıkması ile birlikte sülünes boru içine girmiş olur ve çıkarılır. Bu işlem birkaç kez de tekrarlanarak çıkarma işlemi bitirilir. Acele ederek canlıyı yaralamamak gerekir. Bu malzeme taşlı çakıllı zeminlerde kullanılamaz.