|
 |
Kitaplar » akvaryum tekniği » Akvaryum balıklarının beslenmesi
BESLENME
YAVRULARıN BESLENMESİ
Akvaryumculuğa merak edipte ilk yavrularını elde eden kişiler, çoğunlukla yavruları gereği şekilde yemliyemediklerinden bunların kısa sürede ölümüne veya önemli bir kısmının kaybedilmesiyle karşı karşıya kalırlar.
Genel olarak yeni doğan veya yumurtadan yeni çıkan yavrular serbest halde yüzünceye kadar yem gereksinimi duymazlar. Çünkü karın altında sahip oldukları yumurta sarısı bunların 2-5 günlük gıda gereksinimini karşılar. Yumurtadan çıkar çıkınaz serbest yüzmeye başlıyan balık yavrulannın ise biriki günden itibaren yem bulup yeme zorunlulukları vardır. Yeni doğan yavrular için doğanın ürettiği infusaria'lardan daha mükemmel bir yem yoktur. Dış ülkelerde yeni doğan balıklar için infusaria üreterek balıklara vermek birçok akvaryuıncu tarafından, günümüzde azalmakla birlikte denenmiş idi. Halen bu konuda çalışan kimi tecrübeli yetiştırıcıler de bulunmaktadır. Fakat günümüz üreticilerince, özellikle biraz iri doğan çiklit ve pek çok doğurgan balık yavrusu için Artemia salina yeterli bir yem olarak görülmektedir. Fakat Artemia salina'nın pek çok cinsleri bulunmaktadır. Bunların kimi iri kimisi ise daha küçüktür. İri olanları pek çok balık yavrusu tarafından yenilemediği için uygun değildir. Örneğin; Utah'daki büyük tuz gölünden elde edilen Artemia, sp lerden sağlanan larvalar iri yapılıdır ve bir çok balık yavrusu tarafından ilk günler yenilememektedir. Buna karşın San Fransisko orijinli Artemia sp. larvaları ise daha küçük yapılıdır ve bir çok küçük ağızlı balık yavrularınca da yenilebilmektedir
Yavru büyütülmesinde genel bir düşünce olarak yavruların her an bol yem içerisinde olmaları gerekli görülür. Eğer yavrular 1gün aç kalırlar ise hepsinin kaybedilmesi olasılığı her zaman için vardır. Bu nedenle yemlemenin, özellikle ilk hafta içerisinde azar azar 1 'er saat aralıklar ile yapılması, pek çok ticari işletmeler için yaygın bir uygulamadır. Bir haftalık süre geçildikten sonra ise yemlemenin bir problem olması genellikle azalır. Yemlemenin suyu bozacak oranda yapılmaması da çok önemli bir konudur. Burada başarı için tecrübenin çok yararı olacaktır.
Eğer akvaryum suyu bulanık bir hale gelir ise bu durumda yemlemenin hemen kesilmesi gerekir. Bu bulanma suda bol miktarda yem artığı ve miko organizma bulunduğunun bir işaretidir. Böyle bir akvaryumda bir süre ile yemleme uygulanmaz. Böylece yavruların var olan yemi veya planktonları yiyerek tüketmeleri zorlanır.
Akvaryum balıkları üretimde eğer yavruları nasıl besleyeceğinizi tecrübe ile öğrenebilir ve bu konuda beceri kazanabilirseniz üretim konusunda her zaman başarılı olabileceğiniz söylenebilir. Çünkü yavruların beslenmesi balıklardan yavru almaktan daha zordur.
YEMLEME
Akvaryum balıkların m beslenmesi özellikle amatörler için bazen bir roblem olarak görülür. Amatör olarak başlıyanlar için yemleme konusunda basit fakat çok önemli bir öneri ile bu konuya başlamak istiyorum. Hiç bir zaman balıklarmızı fazla yem vermeyiniz. Güvendiğiniz bir akvaryumcudan alacağınız bir yem ile yemlemeyi yapınız. Bu arada ne kadar yem verelim sorusuna da şöyle basit bir cevap getirelim, diyelim ki 50 adet lepistes balığınız var. 1 günde 1 lepistes balığının ağırlığı kadar yem vermeniz gerekecektir. Oransalolarak verilir ise toplam balık ağırlığının %2-2.5 ğu kuru yem hesaplanır. Bu durumda 10 adet balıkla akvaryumculuğa başlayan bir kişinin bir çay kaşığı sapı ile vereceği yem yeterli olacaktır.
Beslemede en önemli konulardan birincisi yemleme zamanıdır. Özellikle profesyonel yetiştiricilikte üretim amacı ile yararlanılacak balıkların günde bir kez bol yemleme yerine azar azar fakat sık sık yemlenmeleri en doğrusudur . Bu yemlemede balıkların 10-15dakika içerisinde verilen yemi tüketmeleri esas alınır. Eğer verilen yem 10-15 dakikata tüketilemiyor ise verilen yem miktarının çok olduğu ortaya çıkar. Hatta profesyonel üreticiler balıklarını saat başı yemlerler. Fakat hiç bir zaman verilen yemin fazla olmaması Ve dip kısma çökerek balıklar için zararlı olacak kokuşmalara neden olmasına meydan verilmemelidir.
Özetle; evlerde zevk için tutulan balıklara sabah ve akşam olmak üzere 2 kez yem vermek yeterli olacaktır. Hatta günde 1 kez yemleme bile çoğu kez yeterli olur.
İngilizcede (Freeze dried food) olarak tanımlanan ve nasıl yapılıdğını tubifex kısmında açıkladığımız derin dondurularak kurutulmuş toz yemlerin balık beslenmesinde büyük yararları vardır.
Bu yemler kuru olduklarından genel olarak akvaryumun üzerinde yüzerler. Böylece dip kısma çökerek çürüme ve akvaryumu kokuşturma tehlikeleri azdır. Özellikle iyi yapılmamış yemler in dip kısma çabuk çökmeleri ve taşlar arasına girerek kokuşmalara neden olması hiç te iyi sonuç vermeyecektir.
Balıkların iyi yemlenip yemlenmedikleri ve üretim için kondisyon kazanıp kazanmadıkları dişinin bel kısmının iyice yumurta ile dolarak şişmesi ve erkeğin renklerinin daha çok parlaklaşmasından anlaşılır. Yemleme iyi yapılmıyor ise cinsel gelişim iyi olmayacaktır.
BALIKLARIN BESLENMESİ
Ülkemizde ve dış ülkelerde balık yemi olan çok çeşitli markaların satıldığını görürüz. Her imalatçı kendi yeminin daha iyi olduğu iddiasındadır. Fakat sadece bizler için yani insaıılar içinsatılan gıda çeşitlerine baktığımız zaman bir tek insan için bile ne kadar çeşitli gıda kaynağı olduğunu görürüz. Bu durumda bir tek insan için bu kadar çeşitli gıda maddesi olduğuna göre binlerce türden oluşan balıklar alemi için bir kaç yem ile durumu geçiştirmenin ne kadar güç olduğu ortaya çıkar. Bazı bilim adamlarına göre dünyada 20 000, bazılarına göre ise 40 OOO'e yakın balık türü bulunmaktadır. Bu kadar geniş olan bir canlılar aleminde de yemleme bakınundan çok geniş ayrılıklar olduğunu kabul etmek gerekir. Her tür milyonlarca yıldan beri geçirdikleri evrim sonunda çevrelerinde bulabilecekleri yem durumuna göre yem alma ve bunlardan yararlanma alışkanlıkları edinmişlerdir. Sindirim organları bu yem olanaklarına göre gelişmiş ve teşekkül etmiştir. Dünyamız çok karışık bir yapıya sahip olmakla birlikte, dünyamızı oluşturan maddeler gıdalar ve canlılar bakımından akıl almaz bir dengeye sahiptir.
Her canlı kendine göre dünyada sahip olabileceği yemegöre bir aIışkaıılık kazanmıştır. Bazı sazan türleri (örneğin; çim sazam) sadece ot yiyerek gıdalarım sağlarlar. Gıda alına alışkanlığı bakımından karadaki bir koyundan farkları yoktur. Bunun yanında pirana balıkları sanki sularda yaşayan bir kaptan misali sadece et, yiyerek yaşamaya alışmışlardır. Bazı balıklar sadece çok küçük bitkisel ve hayvansal canlılar olan planktonlar ile yenilerinikarşılarlar iken bazı derin deniz balıkları kendi boylarına yakın büyük balıkları bile bir anda yutarak gıda ihtiyaçlarını giderirler. Her su kaynağında var olan yem olanağına göre bir denge kurulmuştur. Bir gölde ancak o gölün verebileceği yem olanağı kadar balık üreme şansı mevcuttur. Bu nedenle bir su alanından ancak belirli miktarda balık üretimi sağlanabilir. Buradan şu gerçek çıkacaktır ki, bir canlıdiğer canlıları yiyerek yaşamaktadır. Buna bağlı olarakta yiyebildiği canlı miktarı kadar çoğalma şansı olacaktır. Akdeniz gıda bakımından fakir olduğu için balık verimi de zayıftır. Ülkemizde yakalanan balığın ancak %2-4 arası akdenizden avlanır. Buna karşın karadeniz gıda bakımından zengin olduğundan ülkemizde avlanan balığın %80'e yakını bu denizden sağlanır. Böylece temel besin olan canlıların üremesi ile ilişik olarak bir pramit oluşur. Bu pramidin dip kısmını planktonlar oluşturur. Şöyle ki, denizlerde yaşıyan en büyük canlılardan olan balina balıklarının bazı türleri sadece herring denilen balıkları yiyerek yaşarlar. Bir balinanın doyabilmesi için 1 tona yakın veya sayısalolarak 5-6 bin tane balık yemesi gerekecektir. Bir tek balığın doyması için ise SOOO'e yakın hayvansal mikroskopik canlılardan olan zooplankton yemesi gerekecektir. Bir tek zooplankton ise karnını doyurmak için 100 OOO'e yakın fıtoplankton yeme ihtiyacındadır. Bu durumda bir balinanın karnını doyurması ve bir günlük açlığmı giderınesi için 100 OOOx 5 000 x 5 000: kaba bir ifade ile 25 trilyon fitoplankton harcanması gerekmektedir. Burada açıklamak istediğim konu canlı gelişmesinde gıdanın temeli olan canlılar fitoplanktonlardır.
Fitoplanktonların oluşmasında da temel unsur güneştir. Güneş her gün dünya üzerine sayılaımyacak miktarlarda solar enerji gönderir. Bu enerjinin katkısı ile su ve karbondioksit birleşerek bitkisel canlıların en küçüğü olan diatomlar veya fıtoplanktonlar oluşur. Böylece dünyaya gelen yararlı güneş ışınları ile yansı karalarda yansı da denizlerde olmak üzere bitkisel canlılar gelişir. Böylece denizlerde yılda net olarak 500 milyon ton dolayında fitoplankton ürediği kabul ediliyor. Bunların çoğunluğu da gözle görülemeyen ve arıcak bir mikroskop ile gözetlene bilecek küçüklükte olan bitkiciklerdir. İşte bu fitoplanktonlar zooplanktonların temel gıdalarıdır. Zooplanktonlar ise küçük balıkların ve küçük karides ile yengeçlerin gıdalarını teşkil ederler. Bu küçük karides ve balıklarıda diğer iri balıklar yiyerek gıda piramidinin sonuna ulaşılmış olur. Ölen balıkların ve canlıların bakteriler tarafından parçalanması ile yeni canlıların temelini teşkil edecek ana azotlu maddeler tekrar teşekkül etmiş olur ve hayat bu şekilde milyonlarca yıldan beri devam edegelmektedir. Bir yerde fitoplanktorılarm bol üremesi için bunların temeli olan gıda maddeleri de bololmalıdır. Dünya denizlerinin yarıdan çoğunun gıda maddelerinin azlığı nedeni ile bir deniz çölü olduğunu ve canlılar bakımından çok fakir olduğunu söyleyebiliriz. Bazı denizler ise gıdaca çok zengin olduğundan bir gıda ambarı durumundadırlar.
Yumurtadan yeni çıkmış küçük balık yavrularının kontrolu için akvaryuma tutulacak bir ışık yardımı ve büyüteç ile beslenme ve diğer durumlan kontrol edilebilir. Üstte yumurtadan yeni çıkmış ve karın altındaki yumurta sarısını tüketmemiş bir larva görülmektedir. İkinci balık ise karnı tok. sonuncusu ise karnı boş olan bir larvayı göstennektedir.
TEMEL GIDA MADDELERİ
Canlılarca yenilen gıdalar üç amaçla' lıarcanır. Bir kısmı yaşama enerjisini karşılar. Bu amaçla harcanan enerji solunum ve hareket için kullanılır. Gıda ile sağlanan enerjinin bir kısmı ise vücudun yapımında kullanılır. Et, kas, kemik haline gelir. Enerjinin üçüncü kısmı ise yukandaki ikimaddede kullanılan enerjinin kontrolu için harcanır. Böylece canlılar tarafından alınan yemlerin ancak bir kısmının canlının vücut yapımı için kullanıldığı ortaya çıkar. Balıklarm bilindiği gibi sindirim organları bulunan canlılar sınıfına girerler. Yemler ağız ile alınır. Mide de depo edilir ve sindirim organlarında yararlı olanlar alınır geri kalan kısım gübre olarak dışarıya atılır. Canlı aldığı yemlerden sadece kendisine lazım olan maddeleri absorbe etmiştir. İşte yaşamanın temeli olan bu maddeleri biz 6 genel kısım altında toplayabiliyoruz. Bunlar proteinler, yağlar, karbonhidratlar, vitaminler mineraller ve sudur. Balıklar da bir canlı olduklarından bu gıda maddelerinin hepsine ih tiyaç duyarlar. Herhangi biri bakımından balığın isteğine göre var olacak bir dengesizlik yaşama da aksaklıklar meydana getirir. Şimdi kısaca bu temel maddeler hakkında bilgi sunmaya çalışacağım.
PROTEİNLER: Vücudun yapı taşı olarak tanımlanabilir. Vücudumuzu kaplıyan her türlü et kısımları proteinler tarafından oluşturulur. Proteinler temel olarak karbon hidrojen ve oksijenden bazen azotta içeren iri moleküllerdir (hücrelerdir). Bir canlı tarafından yenilen protein sindirim organlarından geçince absorbe edilince nitrojen taşıyan üre ve amonyağa ayrılır. Bunlar balık tarafmdan dışarı atılınca kısa sürede nitrat ve nitrit gibiazotlu nıadde haline dönüşürler. İşte akvaryum balıkçılığında suyun kirlenmesi ve balıklar için zararlı bir ortamın doğınasına neden olan gazlar bunlardır. Bu konu özellikle deniz balıkları akvaryumlarında önem kazanır. Çünkü deniz balıkları bu gaziara karşı tatlı su balıklarına oranla dahahassastırlar. Fakat doğanın bir güzelliği olarak bu gazlar kısa sürede bakteriler tarafından parçalanır. Gazın azo tu serbest hale gelerek uçar ve su hemen biyolojik olarak temizlenmiş olur.
Gıda zincirinin temeli olan proteinler ainino asitler tarafından meydana getirilir. Temelolarak 20 adet amino asit bu işlemitamamlar. Bu amino asitlerden bir kısmı sindirim organlarında absorbe edilebilir, bir kısmı ise edilemez. İşte bir protein içerisinde canlının yararlanabiIdiği bu amino asitler türden türe fark eder ve biz bunları temel amino asitler olarak isimlendiriyoruz. Bu temel amino asitler bir canlı tarafından alınamaz ise balık zayıflar vezanıanla ölür. İşte balıkların beslenmesinde dış ülkelerde yem yapımcılan bu konular üzerinde önemle dururlar. Fakat bir çok su canlısı etleri bu aınino asitleri İhtiva ettiklerinden diğer balıklar içinde iyi bir gıda olurlar. Tavuk yumurtası da amino asitlerin dengeliliği bakunmdan çok değerli bir gıda maddesidir. Zaten bunun içindir ki küçük yavru balıkların beslenmesinde akvaryumculukta yumurta sarı sı değerli bir yem olarak kullanılır. Böylece anlıyoruz ki, balıklara verilen yemler içerisinde temel yapı taşı olan proteinlerin bulunması zorunludur.
YAĞLAR: Yağlar çok karışık yapıları olan kimyasal bir bileşimdir. Alkoller. yağ asitleri esterler gibi birçok maddeyi içerirler. Yağ ları donmuş ve donmamış yağlar olarak iki kısma basitçe ayırabiliriz. Balıklar soğuk kanlıhayvanlar oldukları için donmanuş yağlardaha önemlidir. Enerji için gereksinim olan temel maddeyi yağlar oluşturabilir. Her balık yeminde 7c3-5 oranında bulunması istenir. Yalnız yağ miktarı fazla olur ise balıkta şişmanlama görülür, bu üreıneyi kötü yönde etkileyebilir.
KARBONHiDRATLAR: Balıkların enerji kaynağım teşkil eder. YağIarın da enerji haline dönüşmesi için karbonhidrat zincirinden geçmesi gerekir. Çok karışık bir yapıları vardır. Basitçe her türlü unlu gıdaları bu sınıf içerisine sokabiliriz. Genelde her gıda maddesi protein, yağ ve karbonhidrat içerir. Fakat biri diğerine oranla daha fazla ihtiva eder. Örneğin; un içerisinde de protein ve yağ vardır. Fakat karbonhidrat oranı daha fazladır. Ette aynı şekildedir. Et proteince çok zengin ise de içerisinde yağ ve karbonhidrat ta vardır. Balıkların bir kısmı karbonhidratlı yemleri değerlendirebildikleri halde bir kısım pek değerlendiremez. Ayrıca, bu sınıf içerisine alınabilecek sellülöz'ün hazmedilmesi bakımından balıklar çok zayıftırlar. Balık- ların çoğu bitkisel lifler gibi olan sellülozu değerlendiremezler. Bu bakımdan yemlerde az bulunması lazımdır. Balıklar genelolarak vücutlarına depo ettikleri yağı gerektiğinde karbonhidrat'a çevirerek enerji kaynağı olarak kullanırlar. Örneğin, seyahata çıktığımız zaman evde 5-6 gün yemlenmeyen balık vücudundaki yağı enerji kaynağı olarak kullanır ve yaşamını devam ettirir. Hatta balıkların yağlanmasını önlemek için haftada bir gün yemsiz bırakılması ve vücutta birikmiş yağın atılması için yararlı olacağı bir çok akvaryumcu tarafından önerilir.
VİTAMiNLER: Aldığıııuz gıdalarm yararlı olmasında ve vücut tarafından iyi bir şekilde kullanılmasında çok önemli görevleri bulunan, kimyasal yapıları ve fonksiyonları çok karışık olan bir grubu oluşturur. Genel olarak iki gruba ayırabiliriz. Bunlar yağda ve suda çözünenler olarak tanımlanabilir. Bazı vi taminlerin sadece bir tek konuda gerekli olduğu pek çok yerde dile getirilmekle beraber her vitaminin pek çok konuda yararlı ve gerekli olduğu bilinmektedir. Her gıda maddesinin, her türlü vitamine sahip olması mümkün olmadığından balıklarında diğer canlılar gibi çeşitli yemler ile beslenmeleri yararlı olacaktır. Bu nedenle akvaryum yemleri
içerisine hayat için gerekli olan bazı temel vitaminlerin ilavesi sanayi halinde çalışan yem fabrikalarında temel bir konudur. Balıkların yem gereksinimi diğer canlılara göre daha fazladır. Amatörleri ilgilendirmeyen bir konu olmakla beraber yem aldıkları firmanın güvenilir ve emin bir akvaryumcu olmasında yarar vardır. En doğrusu çeşitli yemleri karıştırarak birinin eksik tarafını diğeri ile karşılamaya çalışmak en uygun yololacaktır.
MiNERALLER: Bu maddelerde vitaminler gibi özelliklere sahiptirler.Çok az oranlarda da olsa yemlerde bulunma zorunluluğu vardır. Örneğin kamn yapılabilmesi için demir mineralinin olması zorunludur. Aynı şekilde kemiklerin oluşabilmesi için kalsiyum gerekli bulunmaktadır. Bu mineraller bakımından eksik yemler ile beslenme ileride problemler yaratabilir. Örneğin; sığır kalbi birçok balığın beslenmesi bakımından ideal bir yem olarak tanınır, gerçekte budur. Fakat uzun süre sığır kalbi ile beslenme söz konusu olur ise sığır kalbi kalsiyum bakımından fakir olduğundan balıkların kemik yapısında bozukluklar izlenebilir. Bu nedenle sığır kalbi ile beslemenin devamlı olmaması ve yemlerin değişikkaynaklı olarak kullanılması yararlı olacaktır.
YEM ÇEŞITLERi
INFUSARIA: Akvaryum balıkları üretiminde özellikle yumurtadan yeni çıkan yavruların beslenmesinde vazgeçilmeyecek olan bir canlı grubudur. Yumurtadan. çıkan akvaryum balıkları ilk iki üç gün için yem gereksinimi duymazlar. Bu süre zarıfında vücutlarında bulunan yumurta sarısını tüketerek gıda gereksinimlerini karşılarlar. İkinci günden itibaren ise yavrulara yem vermek gerekir. Bu dönemde balık yavrularının çoğunluğu ancak canlı yem ile beslenebilirler. Bu aşamada infüsaria ile beslenirler.
İnfusaria terimi canlılar aleminin en küçük hayvancıklarını içerisine alan bir ifadedir. Esasında mikroskopik canlılardan oluşurlar. Bu sınıf içerisine giren canlı adedini burada ele almak mümkün değildir. Ayrı bir bilim kolu olup binlerce canlıyı içerir. Fakat her ne tür olursa olsun (parazit ve hastalık yapanları hariç) çoğunluğu yem olarak değerlidirler. Akvaryumculukta bazılarınca çok küçük zooplankton sınıfına giren ve infüsaria olmayan canlılarda bu sınıf içerisinde yanlış olarak tanımlanır. Örneğin rotiferalar 200- 300 mikron büyüklüğünde bir zooplankton olmasına rağmen bir çok akvaryumcu tarafından yanlış olarak infüsaria sınıfı içerisinde kabul edilir.
İnfiisaria kültürü için yukarıdaki basit düzen kurulabilir. Bir dizi kavanozlar içerisinde üretilen infüsarialar küçük bir akvaryumdan içerisinde yavru bulunan akvaryum'a damla halinde su vererek bir sifon yardınu ile verilebilir. Yemlenen noktaya küçük bir ışık verilir ise larvalar planktonlan görerek yiyebilirler.
İnfüsaria üretimi çok kolaydır. Üretim için pek çok yollar önerilmekle beraber çok başarılı olan şu yolu önermekle yetineceğiz. Burada eğer aşağıda vereceğimiz bitkiler bulunamaz ise daha az verinıli olmakla beraber başka bitkilerde üretim için kullanılabilir.
Devamlı üretim için iki adet kavanoz kullanılır. Kavanozlar 5 litrelik olabilir. Kavanozlar sıcaklığı 20 dereceden yukarı olan dık bir odada tutulmalıdır. İçerisi mümkün ise temiz bir havuz suyu ile doldurulur. Direkt güneş ışığı alan yere konulmıyan kavanozlar aydınlık bir yerde bulunmalıdır. Su ile doldurulan kavanozlara aşağıdaki malzemeler ilave edilir.
-Bir tutam kurutulmuş marul yaprağı
-Biraz akvaryum balıkları toz yemi -Kuru muz kabuğunun dörtte biri -Havada kurutulmuş şa1gamdan iki kesme şeker büyüklüğünde bir parça. Burada kullanılan şalgam daha önce küçük küpler halinde kesilerek kurutulur ve saklartır ise uzun süre buradan kullanılabilir.
Konulmuş bulunan bu maddeler infüsarialar için yem kaynağı oluşturacaklardır. Esasta infüsaialar bu maddeleri direkt yem olarak kullanmazlar. Önce ortamda bakteriler oluşur ye bakteriler infüsarialar'a yem olur.Yapılan üretimde pekçok tür infüsaria ürer. Bir gün sonra kavanozdaki suyun
renginin bulanmaya beyazımsı bir renk almaya başladığı görülür.Bumikr oskopik canlıların üremeye başladıklannın bir işaretidir.3-4 gün sonra suyun tekrar berraklaşmaya başladığı görülünce artık bu kavanozdan ha sa t yapılma zamanı gelmiştir ve bu su ile yavru balıklar beslenir. Eğer bu su mikroskop ile incelenir ise binlerce canlının üremiş olduğu görülecektir. Kavanozdan her gün ince bir hortum ile yavru akvaryumuna bu su damlatılır. Eğer hergün eksilen su tamamlanır ve 3 damla süt ile bir kibrit çöpü başı kadar yumurta sarısı ilave edilir ise bu kavanozlar yavruların diğer yemleri alınaya başlayacakları 10-15güne kadar infusaria üretiminde kullanılabilir. Yalnız bu arada devamlı dikkatli bulunmak lazımdır. Eğer bir bozulma ve kokuşma izlenir ise bu kavanozdan yem verilmesi hemen kesilmelidir. Infüsarialar doğal sulardan da toplanabilir ise de emin bir yol değildir. Bu nedenle önerdiğimiz basit yol izlenerek evde üretim yapmak sağlıklı bir yavru balık üretimi için geriklidir. Yukarıda açıkladığımız gibi infusariaların hasadı 3-4 günden itibaren başlayabileceğine göre üretilen balıklardan yumurta alınmazdan 3 gün önce infüsaria üretimine başlanılması ve yavrular çıktığının ikinci gününden itibaren verilmeye başlanılması lazımdır. Bu neden üretime alınacak balık türünün yumurtadan çıkış ve yavrularının yem alınaya başlamalarına bağlı olarak infüsaria üretimine başlanılması planlanınalıdır.
SU PİRESİ (Daphnia sp.):
Akvaryum yetiştiriciliğinde en çok kullanılan canlı yemlerden bir tanesidir. Pek çok türleri bulunmaktadır. Halk dilinde ise ince ve iri olanları olmak üzere iki tipi tanınır. İnce olan su pireleri akvaryuıncular için daha geçerlidir. Çünkü bu boy su pirelerinin pek çok akvaryum balığına verilmeleri küçük cüsseleri nedeni ile kolayolmaktadır. Supireleri genelolarak su birikintilerinde su sıcaklığının 15 derece ile 22 derece arasında olduğu ortamlarda bololarak ürerler. Ülkemizde bu gibi yerden toplanan su pirelerini mevsiminde akvaryumculardarı sa tın almak mümkündür. Ama tör ve doğada gezmeye meraklı olan kişiler su pirelerini bu su birikintilerinden tül kepçeler ile kolayca toplayabilirler. Hatta evde hanım çorabı ve telden yararlanarak 20 x 25 boyutlu bir kepçe ile bu işi rahatça başarabilirler.
Su pirelerinin balıklara yedirilmesinde özen gösterilecek bir konu, ölmüş Ye kokmuş olanlarının balıklara verilmemesidir. Eğer elinizde ölü su piresi var ise bunları bir kalorifer peteğinde, gazete kağıdı üzerinde kurutursanız ileride kuru yem olarakta kullanabilirsiniz.
Günümüzde her ne kadar su piresinin doğadan sağlanması mümkün olmakta isede, zaman zaman mevsim dışı su piresi üretme amacına yönelecek amatör ve profesyonel akvaryumcular için bazı pratik su piresi üretme yolları hakkında bilgi vermeyi uygun görüyorum.
SU PİRESİNİN ÜRETİLMESİ
Çok sayıda su piresine gereksinim duyulduğunda yapılabilecek en iyi iş rotasyon halinde bu hayvancılığın üretilmesidir. Bu iş yılın herhangibir mevsiminde ve herhangibir yerdeyapılır. Yeter ki, su sıcaklığını 15 derecenin üzerinde tutmak mümkün olsun. Su piresinin üretilmesi için çeşitli yöntemler geliştirilmiştir. 'Bunlardan herhangi birini yetiştiricilerin seçmesi amacı ileözetliyerek bir kısmına burada değinmeye çalışacağım.
a) -1kg. iyi taşsız bahçe toprağı
-200 gr. iyice ezilmiş ve parçalanmış (8-12 günlük) at gübresi
- 1O litre havuz suyu
Bunları bir kap içerisine (tercihan cam) koyunuz. Kullanılan su, içerisinde klor bulunmayan nonnal havuz suyu olmalıdır. Çeşme suyu kullanılması önerilemez. Bu karışım cam kap içerisinde hiç kanştırılmadan 3 gün bekletilir. Bundan sonra ipek bir bez ile suyu süzülür. Elde edilen karışım 1/2 veya 1/4 oranında süzülmüş havuz suyu ile karıştırılır. Bir saat kadar bekletilir. Karışıma biraz su piresi ilave edilir. 3 hafta içerisinde bololarak su piresi toplanır.
b) Üç kısım koyun gübresi. Bir kısım Asit Phosphate ile karıştırılır. Bu karışımdan 3 çay kaşığı 5 litre su hesabı ile akvaryum içindeki havuz suyuna konulur. Örneğin akvaryum içinde 80 litre su var ise bu karışımdan 48 çay kaşığı konulur. Akvaryuma bir miktar su piresi İlave edilir. 3 hafta sonra verim maximuma ulaşır.
c) Bir akvaryuma çeşme suyu doldurulur. 24 saat beklenir. Aşağida vereceğimiz formül İle üretilecek yeşil su 1/4 oranında ilave edilir. Akvaryuma su piresi konulur.
Yeşil su üretimi: K2 H2 P04 2.7 gr.
Mg S04 4.9 gr.
Ca (N03)ı 4.7 gr. karıştırılır.
5 -1Olitre havuz suyu İle karıştırılır. Bir kavanoza konulur ise 3 gün sonra suyun yeşil bir renk aldığı görülecektir.
d) Bildiğimiz ekmek mayası su ile karıştırılarak şurup haline getirilir. Bir akvaryum içerisine (70-80 Iitrelik ) 50-60 gr. maya konulacak kadar bu şuruptan ilave edilir. Su süt görünüşü alacaktır.
İçerisine bir miktar su piresi atılır. Havalandırma verimi artırır. Fakat günde bir kez akvaryum suyu karıştırılsa dayeterli olacaktır. Hergün maya" nın tüketildiği suyun berraklaşmasmdan anlaşılır ise azar azar maya ilave edilebilir. Her iki haftada bir 20 litre su için bir çay kaşığı kuru koyun gübresi ilave edilir ise verim ve elde edilen su pirelerinin besin değeri daha iyi
olur. Su piresi üretimi için daha pek çok yöntemler önerilmiştir. Burada basit ve uygulanabilir gördüğümüz bir kaç tanesine değinmekle yerindik.
Çok fazla miktarda su piresi üretilrnek istenildiğinde ise bu çalışmaların geniş havuzlarda yapılması lazımdır. Bu amaçla şekil ve büyüklük bakımından herhangi bir havuz kullanılabilir. Supiresi nerede yetiştirilir ise yetiştirilsin her üç haftada bir hasat edilmeli, mümkün ise kültürü tekrarlanmalıdır. Ama azar azar hasat ederek ve yemleyerek devamlı üretim sağlama olanağı da vardır.
ARTEMİA SALİNA Yavru balık üretiminde ve değerli akvaryum balıklarının beslenmesinde çok yararlanılan bir canlıdır. En önemli özelliği çok tuzlu sulardan (özellikle ülkemizde tuzlalardan) toplanan yumurtalan uzun süre saklanabilir ve istenildiğinde bu yumurtalardan larva 'çıkartılarak yavru veya balıkbeslenmesinde kullanılabilir. Ülkemiz akvaryumcularından da temin imkânı var olup, paketler halinde yumurtaları pazarlamaktadır.
Yumurtalardan en yüksek çıkış gücünü ve normal sürede yavru çıkışını sağlamak için şu yol izlenir. Yumurtalardan larva çıkışında mutlak tuzlu su kullanılır. Eğer denizolan bir yerde iseniz temiz deniz suyu kullanılır.
Denizden uzak bir bölgede iseniz tuzlu su hazırlanır. Bu suyun en az % O 20 (binde yirmi) tuzlu olması lazımdır. Bunun için örneğin 100 litre su içine 2000 gr. tuz kanştırarak istenen su sağlanabilir. Hazırlanansu bir cam akvaryuma alınır. Isıtıcı termostatta birlikte monte edilir. Isıtıcı 27° ayarlanır. Kuvvetli bir, havalandırma uygulanır. Yumurtalar kuvvetle havalandırılan ve sıcaklığı en az 26° en ideali 27° olan suya konulunca normal olarak 30- 48 saat sonra yumurtalardaıi larvaların çıkmış olduğu izlenecektir. Bu larvaların en geç 12-18 saa t içersinde yedirilmesi en uygunudur. Çünkü yedirme süresi uza tılır ise larva vücudunda hayatının ilk 2 gününde kullanılması için hazır olan yumurta sansını tüketir ve bu larvanın yem değeri azalmış olur.
Akvaryumda, çıkmış olan larvaların toplanmasında şu yol izlenir. Larvalar ışığa doğru hareket etme eğilimindedirler. Bu nedenle akvaryumun üzeri siyah veya koyu ışık geçirmez bir örtü ile kapatılır ve sadece birnoktadan az ışık girerek şekilde açık bırakılır. Havalandırma bu sırada durdurulmalıdır. Larvalar kısa bir sürede (30-60 dak.) bu ışıklı kısımda toplanırlar. Bu kısımdaki suyun sifon ile bir tülbente süzülmesi ile larvalar bez kepçede toplanmış olur. Toplanan larvaların tuzlu su ile birlikte diğer akvaryumlardaki balıklara yem olarak verilmesi doğru olmaz. Kepçe bir su kabında hafifçe çalkalandıktan sonra yem olarak kullanılır.
Hava durulunca ölü yumurtalar hemen üste çıkar. Larvalar ise dip kısma doğru hareket eder. Larvaların hepsi toplandık tan sonra bu su 3-4 kez larva çıkartma arnacı ile tekrar kullanılabilir. Suda kokuşma veya bulanma başlar ise yeniden su hazırlayarak kullanmak gerekir.
Artemia salinanın 1cm. dolayındaki erginleri tuzlalardan toplanarak iri balıklara yem olarak verilebilir ve değerli bir yemdir.
BEYAZ KURT
1mm. uzunluğa kadar büyüyebilen bir kurttur. (Enchxraeus sp.) Küçük kutular, tenekeler ve saksılar içinde yetiştirilir. Üretim için bir kap içerisine çakılsız. Gevşek nemli bahçe toprağı konulur. 2 kısım toprağa karşı,1 kısım elekten geçirilmiş turba toprağı ilave edilir. Turba bilindiği gibi çürümüş ağaç veya bitkilerden oluşan, kömür olma safhasında olan bir çeşit topraktır. Bu yok ise organik nıaddelerce zengin çürümüş yapraklar ihtiva eden toprak kullanılabilir. Başlangıçta her üretme kutusuna 1kaşık dolusuyumuşak yem konabilir, Bu üretim yerine bir miktar kurt aşılanır ve üst kısmı ince bir tabaka toprak ile örtülür, Toprağın üst kısmına da bir cam veya tahta örtü olarak konulur. Bu örtü toprak ile temas etmelidir.
Üretimi yapılan yerin sıcak olmaması lazımdır. En uygun sıcaklık 12 CO dolaylarıdır. Beyaz kurt üretimi için çeşitli yemler önerilmiştir. Yemlemede sulu süt ile pişirilmiş çavdar unu, fazla başlanmış süt içinde yumuşatılmış ekmek veya geniş üretimlerde sebze artıkları kullanılabilir. Verilen yem eğer 3 gün içerisinde tüketilmez ise alınır ve yerine tazesi verilmelidir. Profesyonel yetiştiricilikte üretim kabında eski yem kalmamasma büyük özen gösterilir. Çünkü çürümeye ve kokuşma ya başlıyan yem kurtların gelişmesini engeller ve neticede tüm kurtçukların ölmesine neden olabilir.
Beyaz kurt üretiminin ele alındığı yerlerde 2-3 kutu ile çalışmaya başlamak lazımdır. Böylece 1 kutuda kurtlar gelişir iken diğerleri yem olarak kullanılır. Beyaz kurt üretimi dışarıda bahçede de yapılabilir. Bunun için bahçenin bir yerinde tahta ile 0.5 x 0.5 ebatlı bir yer ayrılır. Bu kısma çok miktarda çürümüş yaprak ihtfva eden kaba toprak yerleştirilir. Bir miktar yerden yüksek yapılabilir. Üst kısmı düzeltilen toprağa bir avuç kadar süt ile ıslatılmış ekmek konulur. Beyaz kurt ile aşılama yapılır ve bu kısım düz bir taş ile kapa tılır. Üzerine çuval veya keçe örtülür, toprağın devamlı rutubetli kalmasına dikkat edilir. Bir süre sonra pek çok beyaz kurt ürediği görülecektir. Fakat dışarıda yapılan üretimde bazı problemler doğabilir. Özellikle toprak solucanları da burada süratle çoğalır ve beyaz kurtların yiyeceği yemi tüketebilir.
Balıklan sadece beyaz kurt ile beslemek çok yanlıştır. Çünkü beyaz kurt ile tek yönlü yemlerne şişmanlığa neden olur. Özellikle yavru üretiminde kullanılan damızlıklarda şişmanlık yumurta ve yavru verimini önemli derecede ters etkide bulunur. Genelde beyaz kurt kuru yemle birlekte kullanılır ise iyi sonuç verir. Büyük balıklar beyaz kurdu iştahla yerler. Küçük balıklara ise jiletle doğranarak verilebilir ve çok yararlı olur.
(Anguillula silusiae)MİKRO KURTLAR
Sirke kurtlan gibi sadece bir kaç milimetre boyunda olan ve akvaryum balıkları için çok değerli olan canlı yemlerden bir tanesidir. Özellikle yavru balıklar için çok yararlıdır. Evlerde de kolayca fazla miktarda üretilebilir. Yalnız yetiştirebilmek için başlangıçta aşılamada kullanılacak bir miktar kurda ihtiyaç vardır. Dış ülkelerde bunu akvaryumculardan kolayca temin etmek mümkündür. Ülkemizde ise pek pazarlandığı söylenemez.
Üretim için 25 x 25 x 10 boyutlarında olan plastik kaplar kullanılabilir. Doğalolarak sahip olunan herhangi boydaki bir kutu da yetiştirme kabıolarak yararlanılabilir. Sadece üretim kabının uygun bir kapağı olması ya-
rarlı olacaktır. Yem olarak süt içinde bekletilmiş daha sonra pişirilmiş yulaf unu bulamacı kullanılır. Bu bulamaç kabın dip kısmına 2 cm. kalınlığında yayılır ve bunun üzerine kurt ile aşılama yapılır. Sıcaklığın 20-25 derece olduğu ortamda kurtlar süratle üreyecektir. Üreyen kurtlar kabın yan kenarlarına doğru gelir ve tırmanmaya çalışırlar. Buralarda biriken kurtların bir sulu boya fırçası veya jiyetle toplamnası ile yem için kullanılacak kurtlar elde edilmiş olur. Akvaryuma atılan kurtlar uzun süre canlı kalabilirler. Bu nedenle fazla da atılsa balıklar bulduklarında yiyebilirler. Yem olarak kulanılan hamur ekşimeye başlar ise üretimi yenilemek gerekir. Yeni üretim aşılama yolu ile kolayca yapılabilecektir. (Enichvtraeus buchholzi)GRİNDAL KURT
Yumurta ile üretilen ve canlı yemler ile beslenmeleri gerekli olan bazı balık yavrularının yetiştiriciliğinde özel konular için önem kazanmış olan bir kurt türüdür. Yavru balıklar 15 günlük olduktan sonra bu yavrulara artemia salina larva sı verilmesi külfetli olabilir. Aypı zamanda bu yaşa ulaşan yavrular için artemia larvası yeterli bir yem olaımyacaktır. Tubifex ve beyaz kurtlar ise bu yaştaki yavrular için oldukça büyük gelecektir. Işte artemia salina larvası verilmesinin sona erdiği ve yavruların tubifex veya beyaz kurt yiyebilecekleri döneme kadar bu kurtçuk ile besleme yapılması çok yararlı sonuçlar verecektir.
Bu kurtlar sadece 0.5ile 1 cm. arasında bir boy uzunluğuna sahiptirler. Balıklar bu yem ile 1 S günlükten 2 cm. oluncaya kadar rahatça yemlenebilirler. Özellikle yavru yetiştirmek isteyen ve tabiattan küçük planktonları sulardan toplaımı zamanı olmayarı yetiştiricilerin bu kurt üzerinde durmalarında yarar vardır. Genellikle profesyonel üreticiler tarafından yetiştirilmesinde yarar vardır. Özellikle yavru üretenlerin infüsaria artemia salina ve grindal kurtlarını yıl boyu yetiştirebilme olanaklarına sahip olmaları lazımdır.
Grindal kurtların üretimi için küçük plastik çiçek saksıları kullanılabilir. Saksının dip kısmına turba toprağı yerleştirilir. Turba toprağı bulunamaz ise nonnal toprak kullanılabilir. Bunun üzerine kuru yulaf unu serpilir. Kurt aşılanır ve üzeri bir cam ile bastırılır. Bir süre sonra kurtların fazla miktarda ürediği görülecektir. Camın kaldırılması ve üzerine toplanan kurtların bir jiletle kazınması yolu ile yem olacak kurtlar elde edilmiş olur. Bazı yazarlar bu kurdun yetiştirilmesinde yem olarak yulaf ununun çorba gibi pişirilerek verilebileceğini bildirmek tedirler. 20-24 derece üretim için en
uygun sıcaklıktır. TUBİFEX
Akvaryumlarda kullanılan canlı yenıler arasında en değerli olanlarından bir tanesidir. Bunun ana nedeni temininin kolaylığı yanında. İnce yapılı olması pek çok balık tarafından sevilerek tüketilmesi ve gıda değerinin yüksekliğidir. Bu kurtlar 0.5-1 mm. kalınlık ile 1.5-2 cm. uzunlukta açık kırmızımsı renklidirler. Ilık lağım sularının aktığı yerlerde, ortam koşulları uygun olur ise milyonlarca ürerler. Bir tarafı çamura bağlı olarak bir kırmızı kadife gibi çamur yüzeyini kaplarlar. Vücutları su içinde devamlı yılanvari hareket eder.
Balıkların çoğunluğu bu kurdu çok severek tüketir. iri balıklara bütün olarak parçalanmadan verilir. Yavru balıklara ise kıyılarak verilir ise gelişme de çok yararlı olur. Kendilerinden yavru alınacak damızlık balıklara kondisyon kazandırmada vazgeçilerniyecek bir gıdadır. Akvaryumculardan temini mümkündür.
Tübifex organik maddelerin bololduğu lağım sularının aktığı çamurlu ortamda bol miktarda oluşur. Toplanmaları oldukça kolaydır. Bol olarak bulundukları yerlerden çamur ile birlikte alınırlar çamur içerisindeki kurtların toplanmasında çeşitli yollar önerilebilir.
a) İçi kurt dolu çamur sudan çıkarıldıktan sonra kurumaya terk edilir. Çamur dıştan kurudukça (genellikle 24 saat sonra) kurtlar çamur kitlesinin ortasında bir topak halinde toplanmaya başlarlar. Bir gün sonra dıştaki az kurumuş çarnur atılır ise diğer gün orta kısımdaki kurtlar temiz bir topak
halinde elde edilebilirler. b) Kurt ile toplanan çamur su altında çok ince gözlü bir elekte yıkanır.
Fakat bu işlemin çok çabuk yapılınası lazımdır. Aksi halde su ile kurtlar
elekten geçerek kaçabilirler. Uygun bir yol değildir. c) Elde edilen kurtlu çamur susuz olarak ılık (alttan çok hafif ısıtılarak veya sıcak suya tepki konularak) bir tepsiye konulur. Isının etkisi İle kurtlar süratle çamurun üst kısmına gelir ve bir topak teşkil ederler. Buradan toplu halde alınırlar.
d) Kurtlu çamur bir kovaya konur. Çamurun üst hizasına kadar az su
konulur ise bir süre sonra kurtlar topak halde üste yakın toplanır. Elde edilen kurtlan uzun müddet yaşatmak mümkündür. Az bir şekilde açılacak bir çeşme altına tepsi içihde konulur ise canlılıklarını uzun süre
muhafaza ederler. Bu sürede ayrıca kurtların sindirim orgam boşalan ve balıklar için zararlı olabilecek maddeler de dışarı atılmış olur. Topak her gün ters yüz edilir ise alt kısımda ölmüş olanlar ayıklanmış olur. Eğer akan bir çeşıne altına kurtları koyma imkânı yok ise içinde çok ai su bulunarı bir kapta da tutulabilirler. Bu tepsideki kurtlarda günde iki kez yıkanır ve ölenler su tazyiki ile ayıklanır. Çünkü böyle bir tepsiye tazyikli su verilince diri ve canlı olanlar hemen dip kısma çöker, ölü olanlar ise su ile akar gider. Bu yöntem ile ancak az miktarda kurt bulundurulabilir. Fazla miktarda iseler akan su verilmez ise kısa sürede ölürler. Bazı mevsimlerde özellikle kışın sağlanması zor olabilir. Bu nedenle saklanIlması düşünülebilir. Bu çuvallar içinde yapılabilir. Bunun için bir çuval alınır. Çuval ortadan ayrılarak tek parça haline getirilir. Orta kısmına içi kurt dolu bir kova çamur koyulur ve çuvalın 4 köşesi birleştirilerek bir torba haline getirilir. Bu torba bodrum gibi rutubetli bir yere asılır. Burada kurtlar çamur topağının orta kısmına toplanırlar ve çamur bu şekilde bir kaç ay canlı şekilde başarıyla, kış aylarında, saklanabilirler. Her türlü tubifex genellikle kirli sulardan elde edildiğinden zararlı mikrop ve bakteri taşımaları çok mümkündür. Bu nedenle temiz su altında uzun süre tutulduktan sonra kullanılması en uygun yoldur.
AMHİPODS 'LAR
Ülkemizde kanallara ve birçok su birikintilerinde bulunan bu canhlar bazı ortamlarda çok fazla miktarda ürerler. Boyları 1cm, kadar olan bu canlılarıbir çok balık severekyer. Özellikle iri batıklarm beslenmesinde su
piresinden daha değerli bir yemdir. çünkü belirli bir et yapılan vardır ve etlerinin besin değeri karides eti kadar kıymetlidir. Pek çok yerde fazla miktarlarla bulunduklarından kepçeler ile kolayca toplanırlar. Taşınmaları kuru olarak yapılır. Islak' bir bez Içerisine konulacak su bitkileri ile istenilen yere canlı tutulabilmesi içinbir kap içerisinedoldurulacak 15 cm. yüksekliğinde su gerekir ve su iyi bir şekilde havalandırılır. Eğer su kabı serin bir yerde tutulurve su iki günde bir değiştirilir ise aylarca canlı olarak tutulabilirler. Ara sıra çok az yem verilir ise yaşatılmaları daha kolayolur. Amphipodslar akarsularda bololarak bulunan ve iri akvaryum balıklan içlıı.yem olarak kullanılabilecek bir su canlısıdır.
SİVRİSİNEK VE DİĞER UÇAN BÖCEK LARVALARI
Tatlı sulardapek çok sinek larvaları ürer ve bunlarin çoğunluğu balıklar ve diğer su canlıları için çok uygun birer yemdir. Bunlardan özellikle sivrisinek larvaları hepimizin tanıdığı bir canlı olup durgun sularda bololarak
bulunur. Su içerisinde bitkiselplanktcnlar ve artıklar ile beslenen bu canlılar su yüzeyinde asılmış gibi dururlar. Tehlike anında süratle suyun içine kaÇan laryalar kısa süre sonra havaalmak için tekrar su yüzüne çıkmak zorun da kalırlar, Akvaryum balıklarının çoğunluğu tarafındansevilerek yenilen biryemdir. Özellikle 3-4 cm.yi geçen balıklar için çok uygundur.Beta, gromi gibi yüzeye yakın gezen balıkla ra diğer yemler ile verildiğinde balıkların sivrisinek larvalarını tercih ettikleri ve diğer yemleri yemek istemedikleri görülecektir. Durgun suların yüzeyinde wl kepçeler ile bol miktarda toplanabilir. Su içinde fazla miktarda nakletmeye çalışmak doğru değildir. Rutubetli bir bez içerisinde 2-3 saat ölmeden yaşayabilirler. Yine sularda yaşıyan
Chironomus ve Coreihra larvaları da akvaryum balıklarına verilebilecek böcek larvalarıdır. TOPRAK SOLUCANLARI
Çok çeşitli toprak soluncanı türleri var ise de burada söz konusu edeceğimiz, hepimizin bildiği tarla solucanlarıdır. Bu canlı pek çok hayvan ve
balık tarafından sevilerek tüketilir. Özellikle büyük akvaryum balıkları, örneğinjapon, tilapia, çiklit ve iri çöpçübalıkları için çok değerli bir yemdir. Toprak solucanlarının nasıl toplanabileceği konusundapek fazla yazmaya gerek yok sanırım. Bahçelerdebir kürek ile kaldırılacak toprak altında her yerden toplanabilirler. Eğer her gün bir kaç tane lazım ise bellenecek
yerlerden kolayca sağlanır. Veya fazla miktarda toplanıpiçi topraklı nemli bir naylon torbada fazla miktarda tutulabilir. Bina içinde de basit bir yön- temle fazla miktarda üretmek mümkündür. Bu amaçla 50 x 50 x 30 cm. boyutlu (veya benzer) bir kasa hazırlanır. Humuslu gevşek yapılı toprak ile doldurulur. Bu toprağa bir kovadolusu çürümüş yaprak ve 2-3 adet doğranınış çiğpatates ilave edilir, üzeri nemli bir çuval ile örtülür ve içersine 100 kadar olgun solucan konulur. Haftada 1veya 2 kg. yulaf veya patates ezmesi de yem olarak verilir ise bir kaç ay sonra çok sayıda genç solucan elde edilmiş olur ve yıl boyu buradan solucan sağlanabilir. Sadece toprağın devamlı ılık'bir yerdeve rutubetli kalması sağlanmalıdır.
Çok küçük balıklara verilmek istendiğinde kaynar suda haşlayıp çok küçükdoğranır ise yine çokyararlı bir yem olarak kullanılabilir.
KURUYEMLER
Akvaryum balıklarını beslemede piyasada satılan çok çeşitli kuru yemler bulunmaktadır. Amatör yetiştiricilerin, kalitesine inandıkları bir yemi
devamlı satın alarakkullanmaları en emin ve kolay yoldur. Her ne kadar ülkemizde bazan çok kalitesiz yemlerin de pazarlandığı olmakta ise de bu ko- nuda profesyonel akvaryumculara çok önemli görevler düşmektedir. Bu da ancak kaliteli olduğuna inandıkları yemleri pazarlamaları olacaktır. Böylece amatör akvaryumcuların başarılı olmalarını sağlıyacak ve bu konudaki uğraşılarına devam etmelerine sebep olacaklardır. Yoksa satın aldıkları kalitesiz bir yem ile balıklarını besliyen ve sonuçta balıklartom gelişmediğini, zayıfladığmı, sık sık kabız veya ishal olduğunu gören meraklı bu merakından bıkmaya başlayacak ve belki de vazgeçecektir. Fazla miktarda balık bulunduran kişiler ise kendileri yem yapmak isteyebilirler. Bu konuda pek çok formül önermek mümkün ise de yine gordon formülündenhareket ederek çok başarılı olduğu kanıtlanmış aşağıdaki karışımı önerebiliriz. Bu yem için gerekli olan malzemeler şunlardır. Karaciğer .............................. %13
Pirişirilmiş hububat
(nişasta, unv.s.den) .............. %40
Kıyılmışkarides veya balık unu %24
Ispanak ............................... %17
Tuz ........................ ............. % 2
Önce karaciğer sinir ve zarfarindan temizlenir. Küçük parçalar veya küper halinde kesilir. Çok az bir su ile 20 dakika kadar kaynatılarak pişirilir. Ciğerler aknır ve ayıtı su içerisinde yetmez ise bir miktar daha su ilaveederek
diğer malzemeler birlikte iyice pişiri1ir. Böylece un parçalanmış ve lapa haline gelmiş olacaktır (Not: Ciğerler alındıktan sorea hemen sıcak su içine un atılır 'ise topaklarhalinde kalır. Bunun için önce soğuk su ile ayran haline getirilmelidir ) Soğuyan ciğer mikser (karıştırıcı) içerisinde iyice küçük olacak şekilde parçalara ayrılır ve karışıma ilave edilir. Bu kez tümkarışım ya et makinesinde (çok koyu ise) veya delikli kaptan geçirildikten sonra iyice ezilerek homojen bir hamur haline getirjlir. Diğer bir deyişle hangi yöntemle olur ise olsun karışımın homojen bir pelte haline gelmesi sağlanır. Pişirme işlemi
bittikten sonra karışım var ise kurutma dolabında yok ise açık havada yayvan tepsilere ince bir şekilde yayılarak iyice kurutulur.
Kuruyan karışımdeğirmendeöğütülüp toz haline getiriIdikten sonra artik yemimiz hazır demektir. Bu yem elekten geçirilecek iri olanlar büyük balıklara, toz olanları ise yavru balıklara verilerek kullanılabilir. Cam kaplara konan yem uzun süre saklanarakkullanılabilir.
YAŞ-GORDON FORMÜLÜ
Akvaryum balıklarının beslenmesi ile ilgilibir çok kitapta gordon formülü ismi altında bir yem kanşımı verilir. Özellikle doğurgan balıkların beslenmesinde çok başarılı bir sonuç veren bu yem iki şekilde hazırlanabilir. Bunlardan biri yaş ve yumuşak olarak kullanılan diğeri ise kuru yem olarak kullanılandır.
Özellikle fazla miktarda lepisdes ve benzeri balık yetiştirenler pahalı piyasa yemleri yerine aşağıda bildirilen formülü uygulayarak kendi yemlerini yapmaları mümkündür.
Bu yemin yapılması için gerekli olan malzemeler (orantılanarak az veya çok yapılabilir.)
Yarım kg. sığır ciğeri
20 çorba kaşığı nişasta veya herhangi bir hububat unu
2 çay kaşığı tuz Yemin hazırlanması içinbir adet likidayzır (karıştırıcı), bir litre ölçüsü (su ölçmek için) ve kap gerekecektir.
Önce alınan karaciğer in üzerindeki zar ile içindeki sinir dokuları ve damarlar temizlenir. İri kan pıhtıları var ise bunlar da atılır. Ciğer 2'şer cm. boyutlu kesme küp şeker şeklinde diliınlere doğranır. Bir kap içerisine ciğerlerin hacmi kadar su ile ciğerler konulur. Örneğin bir su bardağına ciğerdoldurulur. Kaba boşaltılır. aynı hizada su doldurulur ve ciğerin üzerine dökülür. Sulu karaciğer bir karıştırıcı (mikser) içine konur ve ciğer ince parçalar haline gelineexe kadar makina çalıştırılır. Tuz ilave edilir ve yine iyice karıştırılır. Sonra 20 kaşık un veya nişasta ilave edilir. Eğer karışım sulu ise bir miktar daha un İlave edilerek karışım yumuşak tereyağı kıvamına getirilir.
Daha sonra bu hamur 20-30 gr. gelecek kadar veyabir günde kullanılacak miktarda alttan üste genişleyen cam kaplara veya su bardaklarına konulur. Bu bardaklarm sıcak suya dayanıklı olmalan şarttır. Camlar bir tepsiye veya büyük tencereye yerleştirilir ve bardakların etrafı su ile doldurulur ateşe konulur. Su kaynadığı an ateş kesilir ve bu şekilde kaplar yarım saat sıcak suda bekletilir. Su dökülür ve kaplar soğumaya bırakılır.
Cam kaplar soğuduktan sonra bir çeşit muhallebi gibi bardaklar ters çevrilir ve yemler kalıplar halinde çıkarılarak buzdolabının buzluk kısmına konularak kalıplar halinde dondurulur. Buradan da günlük ihtiyaç kadar alınarak balıklara yedirilir.
Her yemlemede balıkların tüketebileceği kadar bir parça akvaryuma atılır. Eğer balıklar bu yemi bitiremezler ise aynı giin alınarak akvaryumdan atılması lazımdır. Bu yemi yapan ve kullanan Gordon özellikle lepistesler üzerinde çok olumlu sonuçlara ulaşmıştır. Bu yemin 25-30 dakikada tüketilmiş olması gerekir. Birçok kitapta akvaryumlara verilen yemin 5 dakikada bitirilmesi gerektiği kaydedilir. Bu giinde4-5 kez yemleme yapılan bir akvaryum için belki doğrudur. Fakat günde 1-2 kez yemlerne yapılan akvaryumlarda yem alma süresi bir miktar daha uzayabilir.
Bazı kişiler yukarıda açıklanan yem hazırlamada suda kaynatmayı ihmal etıneyi düşünebilirler. Fakat yem kaynatılmaz ve kaynatılmadan dondurulur ise akvaryuma atıldığında dağılır ve ciğer zerrecikleri ayrılarak suda bulanmaya neden olurlar. Bu nedenle pişirmek şarttır.
Bu yem ile yapılan yemlerne yanında ara sıra canlı yem verilmesi yolu ile balıkların dengeli bir şekilde beslenebileceği bir çok kez ispatlanmıştır.
KURUTULMUŞ TUBiFEX
Axelrod, tubifexlerden yapılabilecek ve yavru balıklar için ideal olduğunu önerdiği bir yem yapma yolu göstermektedir. Bir sanayi kolu olarak yapılan bu yemin bazıdanması şu şekilde olmaktadır. Genellikle tubifex bilindiği gibi organik artıkların hatta şehir lağımlarının aktığı kanal kıyılarında bulunan çanıurumsu artıklar içersinde bololarak bulunur. Bu gibi yerlerden tercihen suyu nisbeten temiz olan yerlerden elde edilen tubifexler akar su içerisinde 2-3 gün' süre ile, tutulurlar. Bu zaman içerisinde tubifexlerin iç organları boşalacak ve balıklar için zararlı olabilecek bir çokbakteri temizlenmiş ve ortadan kalkmış olacaktır. Sonra kurtlar bol su İle yıkanır ve dönerli bir kurutmaIsantrifrüzlü, tıpkı çanıaşır makinelerinin dönerek suyu alan alet gib) kabında suyu alınır ve nisbeten yüzeysel suyunu kaybetmiş olur. Bu kurutma sadece 1-2 dakika sürmelidir. Bundan sonra kurtlar 1-1,5 cm. kalınlıkta yayılır. Küçük kareler halinde kurtlar kesilir(tercihen 5 x 5) ve buzlukta bu kalıplar halinde dondurulur. Bu kaplar bir kurutma dolabında özel bir yöntemle çok düşük sıcaklıkla kurutulur. Böylece tubifexlerde suyun %96 'sı buharlaşmış olur. Bu şekilde elde edilen tubifex fazlası uzun süre saklanabilir ve her türlü balık ve balık yavrusu için ideal bir yem olarak kuİİanılabilir. Amerika Birleşik Devletleri'nde sadece 1966 yılında 2 miİyon paket (her biri 5 gr. lık) bu yernden pazar1andığı bildirilmektedir .
BALIK ETLERİ
Balıkçılıkta bilindiği gibi bir balık için en iyi yem diğer bir balıktır. Fakat devamlı aynı tür balıketi İle bir balığı beslemek bazı problemler yaratabilir. Örneğin sazan balığının çiğ eti balıklar için tehlikeli olabilir. Çünkü çiğ sazan balığı eti bin enzim olan Thiaminoze içerir. Bu enzim önemli bir vitamin olan Thiamine'i etkisiz hale getirir. Böyle bir gıda ise balıkta vitamin noksanlığına neden olabilir.
Fakat akvaryum balıkçılığında eve balık alındığında özelliklebeyaz renkli balıketlerinden bir parça iyice ezilerek (bezden veya tel elekten geçirilerek) balığın büyüklüğüne göre verilebilir. Doğal olarak verilecek miktarın fazla olmaması gerekir. Özellikle kuru yem yanında bazı balıklar için balık etini yem olarak kullanmak çok olumlu sonuçlar verebilir. Bazı balıketleri de haşlandıktan sonra yem olarak kullanılabilir. Fakat küçük boylu akvaryum balıklarına ancak çok güç durumda kalındığında taze balık eti verilebilir. Fakat çiğ verilen et eğer hemen yenilmez ise kısa sürede bozulur ve kokuşmalara neden olur. Bazı balık etleri de yağlıdır ve suya atılınca su üzerinde yüzen yağ lekeleri meydana getirdiği izlenebilir.
MERCAN ETİ
Buffalo başlı kırmızı japon balıklarının üretiminde çipura, mercan ve benzeri balık eti kullanmanınbu balığın üretimindeki başarıda en önemli sır olduğu çok ünlü bir japon yetiştirici tarafından kaydedilmiştir. Bu üretici yemleme yöntemini basitçe şu şekilde tarif etmiştir.
Balık eti kemiklerden temizlenir, iyice kaynatılarak pişirilir, Tuz katiyetle kullanılmaz ve etler balıklara yedirilir.
KARİDES- TEKE ETLERİ
Karides ve benzeri canlıların kurutulmuş et ve kabukları akvaryum balıkları için çok değerli bir yemdir. Proteince ve balıkların iskelet yapısı için çok gerekli olan kalsiyumca zengindirler. Ülkemizde tatlı, yarı tuzlu sulardan veya denizlerden toplanan küçük boylu karidesler (bazı yerlerde küçük boy karidesler teke olarak isimlendirilir) kurutularak pazarlanmaktadır. Bu yemler un haline getirilerek yedirilirler. Daha önce açıklanmış olan gordon formülü içerisine katılarak daha iyi değerlendirilmiş olurlar.
TATLI SU VE DENIZ MİDYESI ETİ
Her iki canlının eti de yumuşak ve proteince çok zengindir. Bu nedenle pek çok akvaryum balığı için değerli bir yem gözü ile bakılabilir. Fakat yem olarak kullanılacak her iki canlının da başlangıçtamutlak canlı olaraktemin edilmesi gerekir, Canlı midveler kaynamış suya atılarak öldürülür ve haşlanarak pişirilir. Etler balıkların büyüklüğüne göreparçalanarak yedirilir. Özellikle iri balıklarınbeslenmesinde yararlamlacak bir besin kaynağıdır.
SU PİRESİ KURUSU
Aynen tubifex de olduğu gibi su piresinin bololduğu zamanda bir tül üzerinde kurutulması ile çok yararlı bir yem elde edilebilir.
YUMURTA SARISI
Yeni doğmuş yavrular. Özellikle yumurta balıkları için ilk yem olarak kullanılabilir. Çok sert pişirilmiş yumurta sarısı bir fincan içinde bezde sıkılarak eritilir. 80-100 litrelik akvaryuma 1-2 çay kaşığı 2-3 saatte bir yavru sayısına bağlı olarak verilebilir. Yumurta sarısı zerreleri yavru balıklar tarafından yenilmese bile yumurta akvaryumda infusar ia ürentesini hızlandıracak bunlarda yavru balıklara yem olacaktır.
ISPANAK
Özellikle doğurgan balıklar ve birçok sazangiller familyası için haftada bir kez verilmesinde yarar vardır. Haşlanmış ve damarları çıkarılmış ıspanak
balık cüssesine göre kıyılarak yemleme yapılır. Kurutularakta kullanılabilir. Aynı amaçla marul kullanmakta mümkündür. DALAK VE KARACİĞER
Gordon formülünde açıklandığı şekilde damar ve zarları temizlenmiş, haşlanmış veya haşlanmamış dalak ya da karaciğerden yem olarak yararlanılabilir. Öz suyu çıkarılarak az miktarda, yeni doğan yavrular içinde kul-
lanılabilir . DİĞER KIRMIZI ETLER
Sığır ve yağsız diğer kırmızı etler zorunlu hallerde yem olarak verilebilir. Yalnız bu tür etlerin çok ince kıyılmış veya ezilmiş hatta jiletle kazmarak verilmeleri uygun olur. Balık eti var ise her zaman kırmızı etlere tercih edilmelidir.
KARlŞIK YEMLER
Bir çok kişi, balıkların insanlar için çok değerli bir gıda olduklarını bilerek, insanlar için kullanılan gıdalarm da balıklar için en uygunu olacağını düşünürler. Bu nedenle bir çok mutfak artığı) ile insan gıdası olan besinleriri
hepsini birlikte karıştırarak balık yemi hazırlama yoluna giderler. Bu tür bir davranışın gerçekten yararlı ve doğru olduğu söylenebilir. Fakat insanların vitamin ihtiyaçları balıklara oranla daha azdır ve yediğimiz gıdalardaki vitamin düzeyi balıklar için yeterli değildir. Bu nedenle sadece insan gıdaları ile yapılacak yemler ile devamlı bir beslenme balıklarda vitamin noksanlığı nedeni ile deformelere sebep olabilir. Bunu önlemek için en emin yol bebekler için hazırlanmış ve vitamin ihtiva eden kedi ve köpek mamalarını da devreye sokarak yem hazırlanmasıdır. Örneğin bir kutu kedi maması,
bir kutu köpek maması, bir kutu çocuk maması, bir miktar sofra artığı balık, patates, ıspanak. bezelye, az ekmek hepsi miklikte bir mikser içerisine konulur ve şurup haline gelinceye kadar karıştırılır. Bu karışım düz bir kap içerisine dökülerek buzdolabının dondurucu kısmına konulur ise çok yararlı bir yem olarak kullanılabilir. Örneğin balıklara sabahleyin kuru yem veriliyor ise akşamüzeri bu yemden bir miktar verilerek balıklar beslenirler. Yalnız yemin fazla verilmemesi lazımdır. Aksi halde çözünerek suvun kirlenmesine neden olunur. Bu tür yemlerin beslenecek balık türüne göre planlanması da mümkündür. Lepistes ve blek moIi gibi balıklar için karışım içerisine marul ve ıspanak ilavesi yararlı olur veya sadece bunlardan hazırlanarak bir ara yemi olarak kullanılabilir. Sığır kalbi ve ciğeri de bu amaçlaele alınabilecek çok değerli yem maddeleridir. Fakat kalp ve ciğer gibi yemlerin ezilmeden ve don-
dıırulmadan önce tüm sinir ve yağlannın temizlenmiş olması gerekir. Bu tür yemlerin mutlaka dondurulmadan önce balıkların alabileceği büyüklüğe kadar parçalanmış olmalan lazımdır. Yoksa yenilmeleri güç ola bilir ve köşelere sıkışıpkalarak kokuşmalara neden olurlar. Artık ve yenilmeyen yemlerin akvaryumdan görüldüğünde hemen uzaklaştırılması uygun olacaktır. Bu kısma kadar yaptığımız açıklamalardan anlaşılacağı gibi yemlerin bir çok temel maddeyi ihtiva etmesi gerekmektedir. Bunu sağlamak için de güvenilir yem kullanmak ve en iyisi karışık yemler ile balıkları beslemek en yararlı ve uygun yololacaktır . Birçok balık türii özellikle küçük yavrular için evde basit bir şekilde yem hazırlamak mümkündür. Kedi, köpek maması, çocuk maması ve uygun mutfak artıklan bir mikserde iyice karma yapılır. Bir tepsi içerisine yayılarak buzluktabekletilir Ve istenildiğinde parçalar halinde kesilerek balıklarm etkili ve iyi bir şekilde beslenmeleri sağlanabilir.
|
