|
 |
Kitaplar » Su Ürünleri Yetiştiriciliği » Tilapiya (Tatlı Su Çipurası) Yetiştiriciliği Tilapia niloticus TİLAPİA YETİŞTİRİCİLİĞİ Sıcak ülkelerin iç sular balık yetiştiriciliğinde Tilapia türü, sazandan sonra ikinci sırayı alır. Tilapia balığı dünya üretimi 1970 yılında 122.100 ton iken 2001 yılında 1.100.000 tonu aşmıştır. Afrika kökenli olan Tilapia özellikle 1940 yılından sonra Asya Kıtası'nda Endonezya, Tayvan, Hindistan ve Japonya gibi ülkelere ithal edilmiş ve yetiştirilmeye başlanılmıştır. Latin Amerika, Avustralya ve bazı Avrupa ülkelerinde de yetiştiriciliği yapılır. Ülkemize de bazı türleri getirilmiş olmakla beraber kış aylarındaki soğuk ortama dayanamadıkları için yetiştirilmesi yaygınlaşamamıştır. Adana bölgesinde damızlıkları kış aylarında sıcak kapalı ortamlarda tutmak suretiyle yetiştiriciliği bir süre devam etmiş ise de üretim kısıtlı kalmıştır. İleriki yıllarda ekonomik duruma göre yeni çalışmalar yapılması olasıdır.
Tilapia balıklarının dünyanın bir çok ülkesinde ele alınması ve yetiştiriciliğinin yaygınlaşmasını sağlayan çok sayıda özellikleri vardır. Öncelikle kolay taşınabilen bir balıktır. Uzak mesafelere kolaylıkla ve fazla fire vermeden nakledilebilir. Bu balık biyolojik özelliklerinin uygunluğu nedeni ile yapay havuzlarda yetiştirildiği gibi bazı göl ve akarsuları balıklandırma amacı ile de ele alınmaktadır. Monokültür olarak yetiştirilebileceği gibi sazan, yayın balığı, kefal ve çim sazanı ile polikültür olarak da yetiştirilebilirler.
.jpg) Resim:Tilapia yetiştiriciliği gelişmiş tropikal iklimi olan ülkelerde modern tesislerde ele alınmakta ve yoğun üretim dış havuzlarda sağlanmaktadır
Tilapia balığının iyi ve üstün karakterleri yanında sıcaklık toleransı yayılmasını sınırlayan en önemli kriterlerden olmaktadır. Çok yüksek sıcaklığa dayanan bu balık düşük su sıcaklığına fazla dayanmamaktadır. Su sıcaklığının 13°Cnin altına düşmesi tehlike yaratmakta ve su sıcaklığı 8-lloC dolaylarına düştüğünde balıklar çoğunlukla ölmektedir. Ilıman bir iklime sahip olan Batı Anadolu'da ilkbahar ve yaz aylarında 6-8 aylık dönemde su sıcaklığı 20°C ve bunun üstüne çıkmaktadır. Kış mevsiminde ise su sıcaklığı 10 °C’nin altına düşmektedir. Bu durumda Tilapia balığı yetiştirme çalışmalarında en önemli konu kışlatma sorunu olmaktadır. Bu nedenle kış aylarında su sıcaklığı 13-150Cnin altına düşmeyen kaynak suları bu balığın kışın barındırılması için ele alınabilir. Bu tür işletmelerde yetiştirilecek balıklar diğer işletmelerde sazan ile birlikte yaz aylarında üretime alınabilir ve polikültür şartlarda sazan yanında ek ürün olarak Tilapia yetiştirilmesi uygulanabilir.
TİLAPİA BİYOLOJİSİ ve TİLAPİA YETİŞTİRMENİN AMAÇLARI:
Tilapia balığı pisces balıklar sınıfından Teleostei kemikli balıklar takımından cichlidae çiklit familyası içinde Tilapia sp. türüdür. Vücutları oransal olarak kısa, derin ve yandan basıktır. Çipura balığına benzese de oransalolarak sırt yüksekliği daha azdır. Fakat halk dilinde tatlı su çipurası olarak da isimlendirildiği görülmektedir. Vücudu küçük pullarla kaplıdır. Pullar sikloid ve stanoiddir. Çok değişik renkli türler içermektedir. Sırt, kuyruk ve anal yüzgeç tektir. Kuyruk yüzgeci çatallı değil tek parçadır. Karın ve göğüs yüzgeçleri ise çifttir tilapia balıkları’nın sırt yüzgeçlerinde 22-23 ışın bulunur. Bunlardan 12-18 adedi yumuşak, 10-15 tanesi ise serttir. Anal yüzgeçte 3 sert (Tilapia mossambica larda nadiren 4 ve 7-12 yumuşak ışın bulunur. Pektoral yüzgeçte ise 14-15 ışın bulunur.
Tilapia ılık su balığı olup 20-35°C arasındaki sıcaklıklarda gelişebilir. İyi gelişme için uygun sıcaklık aralığı 22-30oC ve optimum gelişme sıcaklığı 26°C'dir.
Üreme için su sıcaklığının 20-23°C'nin üstünde 35°C'nin altında olması istenir. Tilapia balıklan41-42°C'ye kadar dayanabilmektedir. Düşük su sıcaklığına fazla dayanıklı değildir. Düşük su sıcaklığına dayanmaları türlere göre az farklar bulunduğu halde 12-13°C su sıcaklığının tehlike yarattığı ve n°C'nin altındaki sıcaklıklarda ölmeye başladığı görülmektedir. Yapılan melezleme çalışmalarından elde edilen hibritler ebeveynlerine göre daha dayanıklı olmaktadır.
Tilapia balıkları diğer balık türleri gibi nötr ve nötre yakın 7-8 pH dereceli sularda iyi gelişirler. 5-11 pH derece arasındaki sularda etkilediği ve minimum pH toleransının 3.8olduğu kaydedilmiştir. 3.5-12 dışındaki pH' larda%100 ölüm meydana geldiği belirtilmektedir. Tilapia balığı tatlı su balığı olmakla beraber tuzlu suya da dayanıklıdır ve bu nedenle bazı türleri hem tatlı hem de tuzlu suda yetiştirilebilir. Tilapia mossambica türünün %035 hatta %038 tuzlu suda üreyebildiği kaydedilmektedir. Tilapia balığı su bulanıklığına karşı da çok dayanıklıdır. Fakat 13.000 ppm'den sonra balık solungaçlarında şişme ve bozulma görülür.
.jpg) Resim: Bazı tilapia türleri güzel renkleri nedeniyle akvaryum severler için yetiştirilmektedir
Tilapia balıkları’nın büyük bir çoğunluğu az çok herbivor "otçul", erginlerinin bir kısmı ise omnivordur. Fakat yavruları genellikle zooplankton ve mikroorganizmalarla beslenir. Suda oluşan fitoplankton, algler ve yüksek bitkileri yerler. Her türlü artığı değerlendirebilen bu balıklar yapay yemede kolayca alışmaktadırlar. T mossambica ve T niiotica türleri sazan gibi her türlü artığı değerlendirebilmekte olup Trendalli ve T zilli türleri de bitkisel besin kaynakların çok değerli bir insan gıdası olan proteine çevirmektedirler.
Birçok balık türü için suda çözülmüş oksijenin 5-9 ppm. Dolayında olması gerekir. Tilapia türü ise bu normun altında bile etkilenmeden gelişmesini devam ettirebilir. Suda 2-3 ppm çözülmüş oksijen bulunması yeterlidir. Bu sınırın altına düşme durumunda ise gelişme gerilemektedir. Sazan balığı için tehlikeli sınır 1.5ppm. iken Tilapia balığı için tehlike sınırı 1 ppm olmaktadır. Tilapia balığının 0.6-1 ppm çözülmüş oksijen bulunan ortamda yaşayabildiği ve 0.1 ppm O,'li suda bile birkaç saat yaşadığı kaydedilmektedir. Bu bilgilere göre Tilapia balığının oksijen yönünden fakir olan ortamlarda da yetiştirilebileceği ortaya çıkar.
Resim: SOL: Ekvatoral bölgelerde tilapia üretimi halkın beslenmesi için çok büyük bir kaynak olarak kabul edilmektedir. Orman içi sulak alanlarda bol miktarda üretimi yapılmaktadır
SAĞ:Mısır da tilapia yetiştirilen bir havuzda hasat çalışmaları
Tilapia balığı kolay üremesiyle tanınmakta hatta bu üreme bir dereceye kadar sorun olmaktadır. Doğal ortamda geç olgunlaşan Tilapia lar havuz koşullarında 4-5 aylık veya 40-50 gr. canlı ağırlığa gelince üremeye başlarlar. Üremeye hazır olan erkek balıklar yuva yapımına girişirler. Bazen yuvaya gerek duymayan temiz bir taş veya zemin üzerinde dişilerin yumurta bıraktıkları görülür. Yuvalar havuz tabanında yapıldığı gibi havuz duvarlarında da olabilir. Dişi tarafından salgılanan yumurtalar erkek tarafından döllenir. Döllenenyumurtaların kuluçkalanması türe göre ya yerde ya da anaç balık ağzında olmaktadır.
Tilapia balığının önemli özelliklerinden biri de erkek balıkların dişilere oranla daha iyi gelişmesidir. Aynı zamanda melez azmanlığı özelliğinden dolayı hibridler hem anneden, hem babadan daha iyi gelişmektedir.
Tayvan'da yetiştirilen ve T. mossambicaX T. nilatica melezlemesinde elde edilen hibridler günde 1. 16 gr. canlı ağırlık artışı kaydederek iki ebeveynden daha iyi bir gelişme göstermektedir. Yöre halkı bu hibridlere Fu-shou-yu(mübarek balık) adını vermektedirler. Erkek balıkların daha ile geliştiği saptandıktan sonra hepsi erkek olan balık üretmeye yönelik çalışmalar yaygınlaşmıştır. Bu çalışmalardan bir kısmı türler arasında yapılan melezlemeler ile %100 erkek elde etmeye yönelik, bir kısım çalışmalar ise hormon kullanarak yavruların hepsinin erkek olmasını sağlayıcı yönde olmuştur. Ayrıca sıcaklığın etkisi de denenmiş ise de bu konuda olumlu sonuç elde edilememiştir. Erkek yavru balıklar elde etmeye ve yetiştirmeye yönelik çalışmalar verimi iki yönde etkilemiştir. Erkek ve dişi balıklar beraber yetiştirildiğinde üremeden dolayı gelebilecek aşırı yoğunluk monosex yetiştirme yoluyla engellendiği gibi balıklar yavru yapmayınca daha hızlı geliştiklerinden pazarlanabilecek balık miktarı daha fazla olmaktadır.
Tilapia balıklarından yabani ve istenilmeyen otları kontrol için de geniş bir şekilde yararlanılmaktadır. Çeltik tarlasında yetiştirildiği zaman ortamda bulunan yabani otları yiyerek bu atların gelişmesini engellemektedir. Ot mücadelesi yanında hektara 235 kg. verim elde edilir. Sulama kanallarında kullanılması özellikle A.B.D.'de oldukça yaygındır. Sulama kanallarında oluşan bitkileri yiyerek meydana gelebilecek tıkanıklıkları engelledikleri gibi suda üreyen sivrisinek larvalarını da yediği için sivrisinek mücadelesinde
de etkili olurlar.
Tilapia daha değerli balıklar için canlı yem olarak kullanılabildiği gibi hayvan yemlerine de balık unu şeklinde katılabilmektedir. Küçük ve insan gıdası olarak kullanılamayacak balıklar balık unu yapılarak kümes hayvanlarının rasyonlarında kullanılmakta veya canlı olarak yakalanan küçük balıklar Turna ve Sudak gibi karnivor balıklara verilmektedir. Tilapia balığından sportif ve akvaryum balığı olarak da geniş çapta yararlanılmaktadır.
TİLAPİA TÜRLERİ:
Tilapia türleri birbirine ne kadar benzerlerse de türler arasında az çok farklar vardır. Tilapia balıkları üreme şekline göre ikiye ayrılmaktadır.
Bunlar;
Yerde kuluçkalayanlar
Ağızda kuluçkalayanlar, olarak belirtilebilir.
Yerde kuluçkalayan Tilapialar, yumurtladıktan sonra döllenen yumurtaları yavru çıkıncaya kadar yerde veya yaptıkları bir yuvada korurlar. Bu şekilde davranan Tilapia türleri bir grup altında toplanır. Havuzun tabanında yaptıkları yuvaya dişi balık yapışkan özelliğe sahip yumurtalar bırakır. Erkek tarafından döllenen yumurtalar hem dişi hem de erkek tarafından diğer zararlı lardankorunur. Bu gruptaki türler bir defada 6.000 kadar yumurta bırakabilirler.
.jpg) Resim: Tilapia yetiştiriciliği çin çuvallar içerisine doldurulan toprak ile oluşturulan bir set
Ağızda kuluçkalayan gruptakiler de ise ilginç bir üreme yöntemi vardır. Önce dişi balık bir zemin üzerine yumurta bırakır. Bu yumurtalar erkek balık tarafından döllenir. Daha sonra dişi, bazı türlerde erkek balık, bu döllü yumurtaları ağzına alır ve yumurtadan yavrular çıkıncaya kadar yumurtaları ağzında barındırır. Bu türler 100 ile 1.500 arasında yumurta bırakabilirler. Yerde kuluçkalayanlar grubuna T. zillii, T' sparrnanii, T mariae, T .'rendalli, T'. guinasana T.. 'olloni, T. brevimaus türleri girmektedir. Diğer Tilapialar ise Sarotherodon grubuna dahildirler.
Sarotherodon grubunda kuluçkalama genellikle dişinin ağzında olmakta ise de S. macrocephalatüründe erkek, S.galilaea türünse ise hem dişi hem de erkek balık ağız içerisinde yumurta kuluçkalayabilmektedir.
YETİŞTİRİCİLİGİ YAPILAN EN ÖNEMLİ TİLAPİA TÜRLERİ:  Resim: Ağzinda yumurta kuluçkalayan bir tilapia baliği Tilapia galilaea; Sıcak ve ılık su kaynaklarına sahip olan bölgelerde geniş bir yayılma alanına sahiptir. Bu balık Ürdün'den Doğu ve Orta Afrika üzerinden Liberya'ya kadar yayılmıştır. Kongo ve Filistin'de yetiştiriciliği yapılmaktadır. Vücut derin ve yandan basıktır. Sırt zeytin kahve renkli, yan taraf gümüşi ile parlak mavimsi, alt kısım beyaz-gümüşi, yüzgeçleri açık pembe, dorsal yüzgecinin sırt ile birleşen arka kısmında siyah leke bulunur. Solungaç kapağı bronz renginde üzeri parlak mavi veya siyah leke vardır. Yavruları Tnilotica yavrularına benzer ise de kuyruk yüzgecin de bantlar bulunmaz. Seks oluşumunda renk değişikliği bilinmemektedir. Herbivor olan bu tür alglerle beslenir. %0 13- 29 tuzlulukta yaşayabilir ve üreyebilirler. Düşük sıcaklığa karşı diğer tilapia türlerine oranla daha dayanıklıdırlar. g°C'de 3-4 saat yaşayabilirler. Günde 0,5 gr. ile 3 gr. arası gelişebilir ve en fazla 100 gr.’a ulaşırlar. 12-16 cm.'yeulaşınca olgun- laşırlar. Erkek tarafından yapılan yuvaya dişi yapışkan özellikle olan yumurtalarını bir kere de bırakır ve erkek tarafından yumurtalar döllenir. Döllenenyumurtalar ana tarafından, eğer fazla ise baba ile birlikte ağız boşluğuna alınırlar. Bu özellik sadece bu türde bulunmaktadır. Her yumurtlamada 150 ile 1.100 arasında yumurta verebilir ve bir yılda ortalama olarak 5.000 yumurta bırakabilirler. Kuluçkalama süresi 10-15 gündür.
Bu balığı tanımada yavrularından yararlanılır. Baş profilinin üst hattı daire, alt farangil kemiği kalp biçimindedir. Alt çene derin ve alt dudak alttan gelişmektedir. Kuyruk yüzgecinde bantlar yoktur. Vücut mattır.Yavruların dorsal
yüzgecinin arka tarafında siyah leke vardır.
Tilapia mossambica(Peters, 1852); Tilapia türleri içerisinde en ünlü olanlarından bir tanesidir. Güney Doğu Asya, Yakın Doğu, Güney Afrika, Japonya, Latin Amerika, A.B.D.,Rusya ve bazı Avrupa ülkelerinde yetiştiriciliği yapılmaktadır. Genç erkek ve dişilerde gri ve sarımsı renk hakimdir. Bazen de 3-4 adet koyu renkli beneklere sahiptirler. Genç erkekler üreme zamanında geniş bir ağız, burun ve kalın dudağa sahip olurlar. Vücut koyu siyah, boğaz ve başın alt kısmı gri beyaz, üst dudak mavi, dorsal yüzgeç siyah ve kırmızı çerçeveli, kuyrukta geniş bir kırmızı bant bulunur. Pektoral yüzgeçler şeffaf kırmızıdır.
.jpg) Tilapia mossambica
Omnivor olan bu balıkların erginleri plankton, bitki ve alglerle beslenir. Yavrular 6-9 mm. olunca yem almaya başlarlar. 5 cm'den küçükler zooplanktonla, 5-7 cm. olunca fito ve zooplanktonlarla beslenirler. Daha ileri yaşlarda diatom, yeşil alg ve küçük kabukluları yerler. Tatlı ve tuzlu sularda yaşayabilirler. %035 tuzlulukta bile üreyebilirler ve %040 tuzlulukta normal gelişmeye devam ederler. 20-35°C .sıcaklıktaiyi gelişir, 39°C'nin üstünde ve 10°C'nin altındaki sıcaklıklarda ölürler. Hatta 14°c sıcaklıkta uzun süre kalmaları tehlikeli olmaktadır. 19-20oC sıcaklıkta da üreyebilmektedirler. Erkekler dişilere nazaran daha iyi gelişir.,Tatlı suda yılda 150-350 gr. tuzlu suda ise yılda 450 gr. ağırlığa ulaşabilirler. Doğada en fazla 1,7 kg.'a (36 cm), akvaryum koşullarında 12-14 cm. boya ulaşırlar. Doğada 6- 9 aylık, yapay şartlarda ise 3-4 aylık iken olgunlaşır ve dölverebilirler. Olgunlaşan ebeveynler birlikte yuva yapımına girişirler. 6 cm. derinliğinde ve 30 ile 90 cm. çapında yuva hazırlarlar. Dişi balık önce yumurtalarını bırakır ve hemen ağzına almaya başlar. Aynı zamanda erkek tarafından salgılanan sperma dişi tarafından alınır ve dişi balığın ağzında döllenmevuku bulur. Bu gerçekten ilginç bir döllemeyöntemidir. Döllenenyumurtalardan 2-3 günlük kuluçkalamadan sonra (2S°C'de 60 saatte) yavrular çıkar. Çıkan yavrular yumurta kesesini tükettikten, sonra 5-S gün daha ana ağzında kalırlar. Bu süreden sonra anadan ayrılan yavrular toplu halde anne ağzına yakın dolaşırlar. Tehlike anında ve geceleyin ana ağzına girerler. Bu davranış 1-3 hafta devam eder. Dişi balıklar uygun çevre koşullarında 22 ile 40 gün arayla ve yılda 6-11 defa yumurta bırakabilirler. Her yumurtlama 100 ile 1.000 adet ve yılda 2.000-10.000 arasında yumurta alınabilmektedir.
Tilapia nilatica (linnaeus1766). Suriye'den Mısır'a ve bütün Doğu Afrika'ya yayılmış olan bir türdür. Kongo nehirlerinde ve Batı Afrika nehir ve göllerinde bol miktarda bulunur. Eski Mısırlılar M.Ö: 3000 yıllarında INET adı ile tanımlamaktadırlar.
.jpg) Bu iki balık ta Tilapia nilotica türüdür. Aynı tür içerisindeki iki varyete ayrı renklerde dir.
Vücut uzun, oldukça derin ve basıktır. Üst ve alt profilçizgileri eşittir. Geniş bir yayılma alanına sahip olduklarından çok değişik renkli ve alt varyeteleri vardır. Genelde gri gümüşü rengindedirler. Karın kısımları açık mardur. Yan alt kısımlarında beyaz gümüşi veya hafif kırmızı renkte enine çizgilere sahiptirler. Fakat bu çizgiler yaşlı balıklarda fazla belirgin değildir. Vertikal yüzgeçler kahve rengine kadar değişik renktedir ve çevreleri kırmızı bir renkle çevrilidir. Dorsal yüzgecin yumuşak kısmında koyu bir leke ve yay şeklinde bantlar vardır. Üreme mevsiminde kuyruk yüzgeci hariç diğer yüzgeçler kırmızı renkte olur. Göz çevresi altın sarısı renktedir. Dişiler genellikle daha küçük ve daha açık renktedir. Herbivor olan T. nilotica fitoplankton, mavi-yeşil alg ve suda bulunan yumuşak bitkileri yer, ayrıca pelet yeme alıştırılabilmektedir. %0,29 tuzlulukta üreyebilir, %0,35 tuzlulukta gelişebilir ve %0.50 tuzluluğa kadar dayanabilirler.
20-35°C arasındaki sıcaklıklarda iyi gelişir, 12 ve 42°C dışındaki sıcaklıklarda ölürler, 8°C'de 3-4 saat yaşayabilirler. 15°C'de uzun süre yaşarlar ve 22-24°C'deki sıcaklıklarda üremeye başlarlar. Erkekleri dişilere nazaran 2-5 misli daha hızlı gelişir. Sudan'da yılda 18-20 cm.,Fil Dişi Sahillerinde ise ağ kafeslerde yapılan yetiştiricilikte 4 ayda 200 gr.a ulaştıkları bildirilmektedir. Doğada en fazla 2,5 kg. gelirler. Havuzlarda 10-17 cm olunca, doğada 20-39 cm. boya erişince olgunlaşırlar. Olgunlaşan erkekler çay tabağı biçiminde yuva hazırlarlar. Dişi tarafından yuva içine bırakılan yumurtalar döllendiktensonra yine dişi tarafından ağız boşluğuna alınır. Yılda 3 kere yumurtlayan dişiler her keresinde 1.500-2.000 yumurta bırakabilmektedir.
Tilapia zillii (Gervais1848)
Afrika'nın kuzey ekvator bölgesinde, Ürdün ve Suriye'de yayılmıştır. Vücut uzun, derin ve çok basıktır. Değişik renklerde olurlar. Yeşil, sarımtırak ve kahverenginde olabilirler. Üzerinde üçgen şeklinde lekeler balık heyecanlandığı zaman belirginleşir. Solungaç kapağı yeşil ve pirinç şeklinde beneklerle süslüdür. Ayrıca üst köşesinde belirgin bir leke bulunur. Boyun, göğüs ve karın bölgesi genellikle koyudur. Yüzgeçler kahverengi veya yeşilimsi olabilir. Dorsal yüzgeç sarı beneklerle kaplıdır. Erkeklerin dorsal yüzgecinin yumuşak kısmında genellikle sarı çerçeveli koyu renkli bir leke bulunur. Üreme mevsiminde göz alıcı renklere sahip olan bu balıkların erkekleri dişilerden daha cazip ve parlaktırlar.
.jpg) Resim: Tilapia zilli
Tuzluluğa karşı da dayanıklıdır. Kızıl denizde %0,45 tuzlulukta yaşadığı saptanmıştır. Fakat %0,39 üzerindeki tuzlulukta üreyemezler. 6- 8°C'ye kadar soğuk suya dayanabilirler. Optimum gelişme sıcaklığı 2S°C'dir. 22-26°c üreme için en uygun su sıcaklığıdır.
Erkekler %35 oranında dişilerden daha hızlı gelişir. 3 ayda 10 cm. ve yılda 26-29 cm. 'ye (300-400 gr.'a) ulaşırlar. Eriştiği en büyük cüsse 35 cm. boy ve 3 kg. dolayında canlı ağırlıktadır. Doğada iki yaşında ve 25-27 cm. boya erişince olgunlaşırlar. Yapay ortamlarda ise 3-5 aylık 20- 50 gr. ağırlıkta olgunlaştıkları görülür. Tipik bir
cichlid olan Tilapia zilli türünün üremesi şu şekilde olur.
Dişi temiz bir taş veya sert bir cisim üzerine yumurtalarını bırakır. Döllenenyumurtaların kuluçkalanması yerde olur ve bu sürede ana ta- rafından diğer zararlılardan korunur. 3-5 gün içinde yavrular yumurtadan çıkar ve serbest do-
laşmaya başlarlar. Akvaryum içinde de üretilebilirler. Yılda altı kere ve her defasında 5.000'e yakın yumurta bırakabilirler. Saldırgan olarıııu: piazilliiyabani ot mücadelesinde yararlanılan bir türdür.
 Resim: Ekonomik koşulları ve olanakları yüksek olan ülkelerde hava koşulları uygun olmasa da kontrollu koşullarda tilapia yetiştirilebilmektedir. Resimler Kanada daki bir uygulamayı göstermektedir. TİLAPİA ÜRETİMİ ve YEMLEME: Tilapia türleri genellikle omnivordur (Özellikle T.'rnossambica). Bir kısmı da herbivor olarak yemlenir (T.nilotiea). Her ırkın beslenme spektrumu oldukça geniştir, böylelikle ılık bölgelerde bitkisel artıklarla besleme ve zooplanktonları çoğaltma yolu ile Tilapia yetiştiriciliği kolaylıkla yapılabilmektedir. Kapalı su. Sistemindeki tanklarda ve akvaryumlarda yapılan yetiştiriciliğin ise en önemli konusu yemlemedir. Günümüz piyasasında seri üretimi yapılan sazan ve alabalık yemleri ile Tilapia yetiştiriciliği başarılı olabilir. Tilapia türleri tarafından doğal sulardan bolca alınmasına karşılık fabrikasyon yemlerde yeşil bitki ve algler bulunmamaktadır. Entansif yetiştirmede Tilapia yemlenmesi ile ilgili sorunların henüz yeterince çözümlendiği söylenemez. Kapalı devrelerde (tank, akvaryum) yetiştirilen Tilapialar da en iyi yemleme koşullarında bile doğal sulardaki gelişme düzeyine ulaşılamamaktadır. Bu nedenle Tilapia yetiştirme için geçerli olabilecek hazır karma (pelet) yem geliştirme üzerinde çalışmalar devam etmektedir.
.jpg) Resim. Her balık türünde olduğu gibi ıslah çalışmaları çok önemlidr. Resimde bireysel döllenme kontrollarının planlanabilmesi için balıkların bireysel olarak tutuldukları kafesler izlenmektedir
Tilapia türlerinin çoğunluğunda kuluçka dönemi ağızda geçer. Sadece birkaç türde kuluçka yerde olmaktadır (Örneğin; T. zillii, T. rendalliı. Yumurtalar dişinin ağzında kuluçka dönemini geçirir ve yumurtadan çıktıktan sonra vitellus kesesini tüketinceye kadar ağız boşluğunda kalır. Bunu takip eden günlerde yavrular toplu halde dişinin yanında yüzer ve bir tehlike anında dişinin ağzına girerler.
Yavru üretimi amaçlandığında anaç stok kabından bir ebeveyn grubu Tilapia akvaryuma alınır. Stoktan eşeysel olgunluğa ulaşmış balıklar davranışlarından kolayca anlaşılmaktadır ve diğer balıklardan ayrılabilmektedir.
Tilapia türleri acı sularda ve tuzlu sularda yetiştirmeye alındığında gelişme yönünden büyük farklar görülmemektedir. Tuzlu suya alıştırma kademeli olarak yavaş yavaş uygulanır. Bu şekilde 7 gün süren adaptasyanda T. mossambica, T. niloticave T. Aurea %0,28 tuzluluğa hiç kayıpsız alışabilmektedir.
Tilapia türleri akvaryum ve tanklarda yetiştirilebilir, fakat bu dar alanlarda saldırganlık belirtileri ortaya çıkmaktadır. Bu da stres yapmakta ve yem alımını sekteye uğratmaktadır. Saldırganlık özellikle Taurea türünde bariz görülür. Küçük kaplarda saldırganlık sonucu sadece erkekler hayatta kalmakta dişiler ölmektedir. Bazı türler ise daha kolay uyum göstermektedirler.
Küçük akvaryumlara seyrek olarak yerleştirilen balıklarda %20 yaşama gücü olduğu halde, büyük tanklarda yoğun stoklarda yaşama gücü %99 gibi bir değere çıkmaktadır. Aynı zamanda canlı ağırlık artışında benzer durum görülmüştür. Tilapia aurea ile yapılan bir çalışmada sık yerleştirilenler 230C su şartlarında 97 günde ort.103 gr. canlı ağırlığa ulaştığı halde seyrek yerleştirilenler 48 gr. ‘ı bulmuştur. Bu nedenle yoğun stoklama önerilmektedir. Su sirkülasyonu stoklamaya göre ayarlandığı halde (0,5 lt/dak/5 balık) sonucu etkilememiştir. Bu durum ancak etnolojik özelliklerle (ırk özellikleri) açıklanabilir. Çok seyrek yerleştirmede ortaya çıkan kuvvetli saldırganlık belirtilerinin ortaya çıkardığı stresler yem alımını azalttığı ve durdurduğu gibi ölümler de meydana gelmektedir. Sık yerleşimde balıkların saldırgan davranışları gelişmediği gibi sıklığa rağmen toplam gelişme de iyi bulunmaktadır.
.jpg) Resim. Tilapia üretim havuzları
Erkekler iç güdüsel olarak doğada olduğu gibi akvaryumun tabanında yuva çukuru açmak için uğraş verirler. Erkekler tipik bölgesellik davranışları gösterir ve o bölgeye girmek isteyen diğer balıkları tehdit hareketleri ile geri püskürtür. Böylece bölgeyi koruma içgüdüsü gösterir. Akvaryumda birkaç gün içinde yumurtlama ve çiftleşme gerçekleşir, Döllenenyumurtalar anaç tarafından ağız boşluğuna alınmaktadır ve bundan sonra kuluçkalama dönemi başlar. Dişi balık her yumurtlama ve çiftleşme sonunda birkaç yüz yumurtayı ağzında kuluçkalayabilir. Serbest yüzme hareketine geçen larvalar kolay yemlenmekte ve Artermia sp. ilebu dönem tamamlanabilmektedir. Yaklaşık 10 gün sonra yuvalara toz karma yem verilebilir.
Ayrıca ebeveyn balıklardan yumurta ve sperm sağarak dölleme ve zugar şişelerinde kuluçkalama yapılabilmektedir. Her ne kadar biraz yorucu ve güç oluyorsa da pratikte uygulanması mümkündür. Yoğun Tilapia yetiştiriciliğinde balıkların kuvvetli çoğalma (çiftleşme) arzusu bir dezavantaj olmaktadır. Çünkü planlı bir havuz kültüründe kontrolsüz bir çoğalma sakıncalar getirir. Aşırı çoğalma çok fazla (besleme, bakım vs.) sorun yaratmaktadır. Yeterli kontrol yapılmazsa büyük tanklarda yapılan teknik üretimde de aynı sorunlarla karşılaşılmaktadır. Bu sorunu gidermenin tek yolu benzer cinsiyetleri bir arada tutmak, yani monosex üretimdir.
Tilapia balıklarında erkeklerin gelişmesi dişilerden daha iyi olmaktadır. Genç erkek Tilapia seçimi oldukça zordur. Zaman kaybettirici ve hatalı sonuçlar verebildiğinden fazla uygulanmaz.
Monosex-populasyonların sağlanması için farklı Tilapia türleri melezlenerek hibridlerelde etmek mümkündür. Birçok araştırmacının elde ettiği sonuçlara göre hibridler önemli ölçüde erkekten oluşmaktadır. Bazı türlerin kombinasyonundan ise fazla sayıda erkek elde edilmektedir (T.nilaticax Taurea). Bu hibridasyon sonucu elde edilen populasyonda erkeklerin oranı %75- 98 arasında olmaktadır. Federal Almanya'da yapılan deneyler sonucunda değişik neticeler elde edilmiştir. (T.nilaticaQ x T.aurea0*) sonucunda elde edilen 130 balığın %90'nın üzerinde erkek olduğu görülmüştür, fakat ikinci bir benzer çaprazlama sonucunda %62 erkek elde edilmiştir. Buna karşılık (T.aureaQ x T.nilaticaCT ) çaprazlaması sonucunda %73 erkek elde edilmiştir. Deneylerde elde edilen hibridlerde erkek oranının, çaprazlanan ebeveyn fertlerin cinsiyetlerine bağlı olmadığı, bilakis kullanılan fertlerin kalıtımına (kökenine) bağlı olduğu saptanmıştır.
Sadece erkeklerden oluşan populasyon elde etmek için ikinci bir yol daha vardır; bu da yavruların hormonla muamele edilmesidir. Bu amaçla yavruların karma yemine az miktarda Methyl testesteron katılır ve bu uygulama 6 hafta sürdürülür, Sonuçta balıklar zorunlu olarak erkeklik fonksiyonuna determine edilir ve böylece tüm generasyon erkek feıtlerden oluşur.
Bununla ilgili olarak uygulanan yöntemde 30 mg. Methyl testesteran 50 ml 100%'lık etil alkol içinde çözülür, sonra saf su ile 1 lt. 'ye tamamlanır. Bu çözelti 1 kg. yeme emdirilir ve yem tekrar kurutulur. Yavrulara 9-11 mm. (10-20 mg.j'den itibaren bu yem verilir, ilk iki hafta toplam canlı ağırlığın %12'si daha sonraki iki hafta %10 ve daha sonraki iki hafta süreyle %8 yemleme yapılır. Böylece 6 hafta geçince balıklar tekrar normal yemle (hormonsuz) beslenme ye başlanır. Bu işlemden geçirilen balıklar ortalama 110 gr. ağırlığa ulaştığında cinsiyet tayini yapılabilir.
Tilapia yavruları havuz, tank ve akvaryumlarda kültüre alınabilmektedir. Yetiştirme, monokültür ve çoğunlukla polikültürolarak uygulanır. Tilapia türleri genel olarak otçul olduğu için bir kısım yüksek bitkiler, algler ve fitoplanktonlarile beslenirler. Bazı türlerin su altı florasındabulunan değişik tipteki bitkileri tüketme özelliğine sahip olmasından yararlanarak suda bulunan ot mücadelesinde kullanılırlar. Bir kısmı ise (T mossambicagibi) omnivordor. Genellikle tüm Tilapiayavruları başlangıçta böcek larvaları ve zooplanktonlarıgıda olarak tercih ederler. Tilapia balıkları’nın yavru döneminden itibaren tüketebileceği ürünleri şu şekilde sıralayabiliriz.
Suda yetişen bitkiler, yumuşak bitkiler ile ev artıkları, patates yaprak ve yumrusu, biracılık artıkları, rnalt, lahana, havuç, pancar ve pamuk küspesi, bahçe otları, meyvalar, yer fıstığı ve soya fasulyesi, mısır ve koçanı, çeşitli kepekler ve un, marul, kahve, turp, hurma, kabak, bakla ve pirinç. Toprak havuzlarda yetiştirilecek Tilapia yavruları 8-12 bin/hektar sıklığında yerleştirilebilmektedir. Plankton yoğunluğunun artması için gübreleme mutlak gereklidir. Yem verilmediği zaman bu yavrular 1. yaz sonunda 30-40 gr. ağırlıkta kalmakta, yem verilen Tilapia yavruları ise bu dönem sonunda 100-300 gr. ağırlığa ulaşabilmektedir. Yem değerlendirme katsayısı 2-2,5 düzeyindedir. Melez hibridler(T niloticaxT aurea) 20000 adet/ha sıklığında yerleştirilebilmekte ve daha iyi gelişme göstererek %25 H.protein içeren yemlerle 1. yaz sonunda 275-300 gr. ağırlığa ulaşmaktadır. Bu şekil-
de 5-6 ton/ha verim sağlamak mümkündür
|
.jpg)
.jpg)
